Szacuje się, iż udar mózgu (dawniej: apopleksja), dotyka około pół procenta społeczeństwa. Zazwyczaj zdarza się u osób powyżej 70. roku życia, ale nie jest to regułą. Można dostać go w każdym wieku. Wiele klinicznych przypadków dotyczy młodzieży, dzieci, nawet noworodków.
Udar jest to brak dopływu krwi do mózgu, który może być spowodowany wylewem lub zatorem. Prowadzi do uszkodzenia podstawowych funkcji życiowych, a nawet do śmierci. Ponieważ komórki mózgu są niezwykle wrażliwe, brak dopływu tlenu przez cztery minuty powoduje ich obumieranie. Funkcje organizmu, za które były odpowiedzialne obumarłe komórki przestają działać.
Najczęściej występują udary niedokrwienne. Dochodzi do nich wówczas, kiedy naczynia krwionośne przestają być drożne, przepływ krwi do mózgu zostaje ograniczony lub całkowicie odcięty. Do komórek mózgu nie dopływa krew z tlenem lub dopływa jej zbyt mało, przez co komórki obumierają.
W przypadku 20% pacjentów zdarzają się udary krwotoczne. Ściany tętnicy mózgowej pękają, krew wydostaje się na zewnątrz, zalewając najbliższe obszary mózgu. Taki udar zwykle poprzedza silny ból głowy.
U części pacjentów zdarzają się udary wtórne. Nazywa się tak udary, które następują w przeciągu trzydziestu dni od poprzedniego udaru. Ryzyko ponownego udaru zwiększają choroby współistniejące, na przykład anemia sierpowata, miażdżyca dużych naczyń krwionośnych, cukrzyca, tarczyca, zwężenie tętnicy szyjnej, brak krzepliwości krwi, migrena, dna moczanowa, choroby serca, między innymi choroba wieńcowa, migotanie przedsionków, wypadanie płatka zastawki mitralnej oraz zaawansowany wiek chorego, bezdech senny. Ryzyko udaru powodują również niektóre leki, używki, zbyt mała aktywność fizyczna (mniej niż 2,5 godziny tygodniowo), otyłość, migrena, stres, nieodpowiednia dieta, czyli spożywanie tłuszczy nasyconych, tłuszczy trans, zbyt dużej ilości soli, produktów powodujących cholesterol.
Objawy udarów mogą być bardzo różne. Zależne są od tego, jaka część mózgu uległa uszkodzeniu. Udar może powodować częściową lub całkowitą utratę mowy, drętwienie i niedowład części ciała (na przykład kończyn, twarzy), problemy z widzeniem, zaburzenia koordynacji ruchów, równowagi, częściową lub całkowitą utratę przytomności, wymioty.
Leczenie udarów powinno nastąpić najpóźniej 3 godziny od jego początku.
Udary mózgu powodują różne stopnie niepełnosprawności. Powodują lub pogłębiają niepełnosprawność ruchową, intelektualną, językową. W wielu przypadkach odbierają lub skracają życie.
Szacuje się, iż 30-40% pacjentów, przechodzi kolejny udar po 5 latach od wystąpienia pierwszego. 40% osób po przejściu udaru umiera. 30% zostaje niepełnosprawna. Tylko co trzeci pacjent dochodzi do sprawności
Spośród tych, co przeżyli aż 20% osób, wymaga całkowitej, stałej opieki. Kolejne 30% potrzebuje stałej opieki w niektórych codziennych czynnościach. Nadzieję w walce o zdrowie daje fakt, iż 50 % osób po udarze, które przeżyły, po szybkim rozpoznaniu, podjęciu właściwego leczenia, systematycznej rehabilitacji odzyskuje niemal pełną sprawność.
Wymaga to jednak dużego wkładu pacjenta, siły woli, chęci życia i walki o nie, walki o zdrowie, odzyskanie sił, systematyczne branie leków, rehabilitacja. Rodzaj rehabilitacji zależny jest od tego, jaka część mózgu została uszkodzona, do jakiego uszkodzenia doszło. Zazwyczaj potrzebne codzienne chodzenie, nawet jeżeli sprawia to trudności, ćwiczenia fizyczne odbudowujące koordynację ruchów, masaże, ćwiczenia mowy.
Artykuł nie jest poradą medyczną. W przypadku wspomnianych objawów lub podejrzenia udaru, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. Liczy się każda minuta w ratowaniu życia pacjenta po udarze.
***
Opracował: mgr Emilia Ewa Szumiło
09.02.2024 r.
1. Ministerstwo Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia, Niespodziewany udar, wydawnictwo Centrum e-zdrowia, 24.07.2020, https://pacjent.gov.pl/zapobiegaj/niespodziewany-udar,
2. NFZ o zdrowiu. Udar niedokrwienny mózgu ,2023-10-24
3. Joanna Stanuch, Udar, a wylew. Czy oznaczają to samo?, 06.07.2020, https://dbam-o-siebie.pl/udar-a-wylew
4. Natalia Kovacs, Udar mózgu: 10 objawów udaru. Jak rozpoznać udar i jak się zachować?, 13.10.2022, https://zdrowie.radiozet.pl/choroby/neurologia/Udar-mozgu-10-objawow-udaru.-Jak-rozpoznac-udar-i-jak-sie-zachowac
5. Natalia Kovacs, Wtórny udar mózgu: przyczyny udaru po udarze, 13.10.2022, https://zdrowie.radiozet.pl/choroby/neurologia/Wtorny-udar-mozgu-przyczyny-kolejnego-udaru-udaru-po-udarze
6. Natalia Kovacs, Udar u dziecka. Jakie są objawy udaru mózgu u dzieci?, 14.10.2021, https://zdrowie.radiozet.pl/ciaza-i-dziecko/zdrowie-dziecka/Udar-u-dziecka.-Jakie-sa-objawy-udaru-mozgu-u-dzieci
7. Bartłomiej Ciepielewski , Lek. Karol Kaziród-Wolski, Udar - rodzaje, przyczyny, objawy, diagnostyka, profilaktyka, Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Dr n. med. Karol Kaziród-Wolski, 30.03.2021, https://portal.abczdrowie.pl/udar-mozgu
8. Iwona Napierała, Co zrobić, gdy ktoś ma udar mózgu?, 2023-05-08, https://www.gdziepolek.pl/artykuly/co-zrobic-gdy-ktos-ma-udar-mozgu
9. Katarzyna Głuszak, Wczesne objawy udaru mózgu. Często je ignorujemy, 05.10.2021, https://parenting.pl/wczesne-objawy-udaru-mozgu-czesto-je-ignorujemy
10. FUNDACJA UDARU MÓZGU KATARZYNA PAWLIKOWSKA-ŁAGÓD, Udar mózgu - przyczyny, objawy, Konsultacja merytoryczna LEK. BEATA WAŃCZYK-DRĘCZEWSKA, 29.01.2016, https://www.medonet.pl/magazyny/udar,co-to-jest-udar-,artykul,1660165.html
11. Katarzyna Zaręba, Udar mózgu: przyczyny, objawy, diagnoza i leczenie, 17 lutego 2020, https://zdroweporadniki.pl/zdrowie/udar-mozgu-przyczyny-objawy/?utm_content=cmp-true
12. Udar Mózgu. Objawy, Przyczyny, Skutki i Leczenie. Rehabilitacja po udarze, https://udarmozgu.edu.pl/udar-mozgu/rehabilitacja-po-udarze/
Emilie Eve Stahl
Trwa ładowanie...