"Ślōnzŏki swoje już zrobiyli" - odezwa SONŚ 💪

14. marca 2024. roku Ojropejski Gerycht ôd Prow Czowieka we Sztrasburgu ôrzyk, że polske gerychty niy miały prawa ôdkozać registracyje naszego stowarziszynio. To bōła historyczno decyzyjo, bo bezmała trzi dekady we polskim państwie ôbywatele ślōnskij norodowości byli pozbawiyni jednyj ze fōndamyntalnych swobōd, kero majōm ôbywatele we dymokratycznym państwie – prawa do zrzeszanio sie.

W tym czasie my, Ślōnzoki, wykozali determinacyjo we piastowaniu naszyj tōżsamości i dōnżyniu do uznanio naszego prawa do ôzprawianio ô siebie we swojij godce. Ôd 2002. roku, kej po piyrszy roz respōndynty byli pytane ô norodowość, kożdy spis dokazowoł, że to gynau my sōm nojwiynkszōm etnicznōm myńśzościōm we polskim społeczyństwie. We ôstatnim spisie niyuznowano ślōnsko norodowość zadeklarowało wele 600 tauzynōw ôbywatelōw Polskij Republiki.

We 2014. roku wiyncyj jak 140 tauzynōw szrajbło sie pod ôbywatelskim projektym nowelizacyje Gezecu ô norodowych i etnicznych myńszościach, a tyż ô regiōnalnyj godce. To bōła bezprecedynsowo we nojnowszyj historyji Polski ôddolno inicjatywa miyszkańcōw jednego regiōnu, co poradziyli zaczōńć legislacyjny proces, coby wywalczyć ôd państwowych włodz ôficjalne uznaniy swojij tōżsamości. Niystety – polske władze jich wtynczos zignorowały. Jedna parlamyntarno wiynkszość niy ôzpatrzōła wtynczos projektu, nastympno go ôdciepła. Postulat uznanio ślōnskij etnicznyj myńszości niy straciōł ale uzyskanyj wtynczos mocnyj legitymizacyje. Ganc na ôpak – podejmowane bez ôstatnie lata wysiyłki na rzecz rewitalizacyje ślōnskij kultury dokozały, że Ślōnzoki społniajōm wszyjske gezecowe kryteryja – dōnżōm do zachowanio swojij godki, kultury i tradycyjōw, co ôdrōżniajōm jich ôd niyślōnskij spōłôbywatelōw.

Dōmogōmy sie uznanio ślōnskij myńszości, bo tego wymogajōm zasady, kere sōm fōndamyntym dymokratycznego społeczyństwa, nale tyż ôdpedzialności za losy państwa. Formuła patriotyzmu, kero wykluczo, kero ôpiyro sie na mōnopolu jednyj kultury i jednyj narracyje, niy sprawdzi sie przi zagrożyniach, przed kerymi stowajōm Polska i Ojropa. Zoca do kulturowyj ôdrymbności Ślōnzokōw i inkszych myńszościowych grup skōnsoliduje polityczno spōlnota, kerōm je społeczyństwo Polskij Republiki, i do gyfil jeji mocnego ôparcio na wertach zachodnigo świata.

Dnia 14 marca 2024 Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu orzekł, że polskie sądy nie miały prawa odmówić rejestracji naszego stowarzyszenia. To historyczna decyzja, bowiem przez niemal trzy dekady w państwie polskim obywatele narodowości śląskiej pozbawieni byli jednej z fundamentalnych swobód, z których wolni ludzie korzystają w demokratycznym społeczeństwie – prawa do zrzeszania się.

W tym czasie my, Ślązacy wykazaliśmy determinację w pielęgnowaniu naszej tożsamości i w dążeniu do uznania naszego prawa do opowiadania o sobie własnym językiem. Od 2002 roku, kiedy po raz pierwszy pytano o narodowość respondentów, każdy spis powszechny dowodzi, że to właśnie my stanowimy największą mniejszość etniczną w polskim społeczeństwie. W ostatnim nieuznawaną narodowość śląską zadeklarowało blisko 600 tysięcy obywateli Rzeczypospolitej Polskiej.

W roku 2014 ponad 140 tysięcy osób podpisało się pod obywatelskim projektem nowelizacji Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych i języku regionalnym. Była to bezprecedensowa w najnowszej historii Polski oddolna mobilizacja mieszkańców jednego regionu, którzy zdołali rozpocząć proces legislacyjny, by uzyskać od władz państwowych oficjalne uznanie swej tożsamości. Niestety, zostali zignorowani – ówczesna większość parlamentarna nie rozpatrzyła projektu, kolejna go odrzuciła. Postulat uznania śląskiej mniejszości etnicznej nie utracił jednak uzyskanej wówczas mocnej legitymacji. Wręcz przeciwnie – podejmowane w ostatnich latach wysiłki na rzecz rewitalizacji śląskiej kultury dowiodły, że Ślązacy spełniają wszystkie ustawowe kryteria: dążą do zachowania swojego języka, kultury i tradycji, które odróżniają ich od nieśląskich współobywateli.

Domagamy się uznania śląskiej mniejszości etnicznej w imię zasad, stanowiących fundament demokratycznego społeczeństwa, lecz także odpowiedzialności za losy państwa. Wykluczająca formuła patriotyzmu, opartego na monopolu jednej kultury i jednej narracji, nie sprawdzi się wobec zagrożeń, przed którymi stają Polska i Europa. Szacunek dla kulturowej odrębności Ślązaków i innych grup mniejszościowych skonsoliduje polityczną wspólnotę, którą stanowi społeczeństwo Rzeczypospolitej Polskiej, i da poczucie jej mocnego oparcia na wartościach świata zachodniego.

Fot. briefing po złożeniu obywatelskiego projektu ustawy o śląskiej mniejszości etnicznej, Warszawa, 2014 r., w centrum śp. poseł Marek Plura oraz Jerzy Gorzelik, przewodniczący RAŚ.