Czemu odstrzały bobrów są zasadniczo bez sensu
1. Naturalna i realna regulacja populacji bobra przez drapieżniki
W wielu regionach Polski, szczególnie na wschodzie kraju, wilk (Canis lupus) jest głównym regulatorem populacji bobra. Badania wskazują, że udział bobra w diecie wilków wynosi od 16% do nawet 46% w Polsce. Wilki zabijają 20-30 tysięcy bobrów w Polsce. Oznacza to, że bobry podlegają realnej, silnej presji drapieżniczej (nie tylko przez wilki, ale lisy i psy). Mają na nią wpływ również warunki hydrologiczne – np. niższe stany wód ułatwiają wilkom dostęp do nor i żeremi. Odstrzał bobrów zaburza naturalny proces regulacyjny, negatywnie wpływa na populację bobrów i doprowadzić do destabilizacji lokalnych ekosystemów zależnych od bobrów.
2. Istotna rola bobrów w retencji wody i adaptacji do zmian klimatu
Bobry są kluczowym gatunkiem inżynieryjnym, tworzącym struktury zwiększające zdolność retencyjną krajobrazu. Tamy bobrowe:
• podnoszą poziom wód gruntowych;
• zwiększają odporność na suszę;
• spowalniają spływ powierzchniowy;
• tworzą mokradła, które działają jak naturalne zbiorniki retencyjne.
W skali kraju utrzymują kilkadziesiąt do kilkuset tysięcy stawów i rozlewisk i chronią 200 do 400 milionów metrów sześciennych wody. W dobie narastającej suszy hydrologicznej w Polsce usuwanie bobrów prowadzi do utraty naturalnych mechanizmów retencji, które są znacznie tańsze i skuteczniejsze niż sztuczne rozwiązania.
3. Negatywny wpływ prac utrzymaniowych Wód Polskich i brak ich dostosowania do ochrony bobra
Prace utrzymaniowe, takie jak: • usuwanie tam, • wycinanie krzewów i drzew będących pokarmem bobrów, • pogłębianie i prostowanie cieków, powodują bezpośrednią śmierć bobrów oraz likwidację ich siedlisk. Działania te dodatkowo zwiększają presję drapieżników i zmniejszają dostęp bobrów do pożywienia oraz bezpiecznych terytoriów. W wielu miejscach prace te są wykonywane bez wcześniejszej należytej inwentaryzacji siedlisk bobrowych. Dodatkowy odstrzał pogłębi ten negatywny wpływ na lokalne populacje bobrów.
4. Są alternatywy dla odstrzału – rozwiązania techniczne i edukacyjne
Odstrzał nie jest metodą trwałego rozwiązywania konfliktów na linii człowiek–bóbr. Istnieją liczne rozwiązania, takie jak: • instalacja rur przelewowych, które obniżają poziom wody bez niszczenia tam; • zabezpieczanie drzew siatkami; • strefowanie i edukacja właścicieli gruntów; • adaptacyjne zarządzanie ciekami. W wielu krajach europejskich i w Kanadzie są to standardowe narzędzia minimalizujące szkody.
5. Brak jest aktualnych i wiarygodnych danych populacyjnych – konieczność stosowania zasady przezorności
Liczebność populacji bobra w Polsce jest oparta na szacunkach obarczonych dużym błędem. W wielu województwach brak jest aktualnych danych, a mimo to wydawane są setki zgód na derogacje. Tylko 4% decyzji o derogacjach jest poprzedzonych wizją terenową. Zgodnie z zasadą ostrożności (art. 191 TFUE) nie należy podejmować działań mogących prowadzić do nieodwracalnych skutków przyrodniczych, jeśli dane są niepewne lub niepełne.
6. Znaczenie bobrów dla bioróżnorodności
Tamy i mokradła bobrowe stwarzają warunki dla rozwoju wielu gatunków chronionych: • płazów, • ptaków wodno-błotnych, • owadów, • ryb, • roślin zasiedlających tereny podmokłe. Likwidacja bobrów prowadzi do zanikania tych siedlisk, co powoduje kaskadowe obniżenie bioróżnorodności.
7. Aspekty etyczne i ochrona gatunku. Opinia publiczna.
Bóbr jest gatunkiem chronionym. Stosowanie derogacji i odstrzału powinno być absolutną ostatecznością. Odstrzał prowadzi do zadawania śmierci zwierzętom, które pełnią kluczową rolę dla krajobrazu wodnego i których działalność, w przeciwieństwie do wielu działań człowieka, jest korzystna dla środowiska. Odstrzały spotykają się z negatywnym odbiorem publicznym.
8. Ryzyka długoterminowe wynikające z redukcji populacji
Redukcja populacji bobra może doprowadzić do: • obniżenia retencji, • zwiększenia skutków suszy, • degradacji siedlisk, • zwiększenia ryzyka powodziowego, • strat ekonomicznych wynikających z konieczności budowy sztucznych systemów retencji. Działania przeciw bobrom mogą więc w dłuższej perspektywie przynieść więcej szkód niż pożytku.
Andrzej Czech
Trwa ładowanie...