Po pierwszym opublikowanym tu tekście odebrałem kilka maili z informacjami, że mijam się z prawdą, albowiem Henryk Sienkiewicz tak naprawdę czerpał pomysły z pism Antoniego Józefa Rolle, a także innych jeszcze autorów. Być może, ale pisma Rollego w niczym nie przypominają prozy Sienkiewicza. Trop jednak – na kim wzorował się Sienkiewicz – jest na tyle ciekawy, że warto nim podążać. Oto jeden z kolegów zrobił szybką kwerendę w pewnym bibliotecznym zbiorze, którego tu nie nazwę. Odnalazł tam dzieła Henryka Krasińskiego, oficera powstania z roku 1831, który wyemigrował do Anglii. Tam jego życie ułożyło się całkiem dobrze, albowiem został on pisarzem, w dodatku pisarzem historycznym. Jego książki, publikowane po angielsku, drukowane były na Wyspach, ale także tłumaczono je na francuski. W literaturze zachodu musiały stanowić pewien egzotyczny segment, albowiem traktowały o sprawach szczególnych. Oto linki do niektórych tytułów
Krasiński był także autorem powieści, które nie zostały zdigitalizowane, a krążą zapewne po rynku antykwarycznym
„Prywatne anegdoty późnych i obecnych cesarzy pruskich, króla pruskiego i sułtana, z dodatkami"
"Mary Barton: historyczna opowieść o Polsce"
"Rzut oka na obecny stan Europy i sposoby na powstrzymania Rosji"
"But królowej Hortensy i Ogrodnika, Odaliski i Sułtana, melodramaty, przez poddanych Jego Królewskiej Mości"
Zastanawiające są dwie kwestie. Powieści Henryka Krasińskiego, to nie są żadne broszurki, to wielotomowe dzieła liczące ponad trzysta stron w każdym tomie. Powieść Miłość Angielki składa się z trzech takich tomów. Nigdy nie były one tłumaczone na polski, co wydaje się nieco dziwne, zważywszy na rozmach autora. Najważniejsze pytanie jednak brzmi – skąd Krasiński czerpał wiedzę, która była tłem perypetii jego bohaterów. Jedno jest pewne, raczej nie z pism Antoniego Józefa Rolle, a także nie z prac Ludwika Kubali. Musiał mieć do dyspozycji jakieś angielskie źródła, które zawierały tyle szczegółowych informacji o Kresach Rzeczpospolitej, że można było na ich postawie napisać serię wielotomowych powieści. To zaskakujące, bo chyba – mogę się mylić – żaden rodzimy badacz literatury nie zainteresował się tą ciekawą postacią.
Czy Sienkiewicz wzorował się na Krasińskim? Tego nie rozstrzygniemy dopóki nie poznamy treści książek Henryka Krasińskiego. Jedno jest pewne, w roku 1878 Sienkiewicz wraca z Ameryki via Londyn, na rok zatrzymuje się w Paryżu. Tam książki Krasińskiego są drukowane i trudno przypuścić, by nie znała ich polska emigracja. Sam Krasiński nie żyje już wtedy od dwóch lat. Sienkiewicz nie mógł go poznać. No, ale czy poznał jego książki? To jedna z wielu zagadek. Od roku 1880 zaczyna bowiem pisać szkice, które później zamienią się w powieść Ogniem i mieczem.
Warto jeszcze dodać, że bardzo popularne na zachodzie książki Krasińskiego, ze swoją egzotyką i polskim charakterem nie wytrzymały próby czasu. W Paryżu i Londynie bowiem triumfy zaczęły święcić powieści o innym charakterze. Ich autorem był Francuz pochodzący z Nantes nazwiskiem Verne, Jules Verne. Miał on zamiar w jednej ze swoich książek, zatytułowanej 20 tysięcy mil podmorskiej żeglugi umieścić postać polskiego arystokraty, który skonstruował podwodną łódź. Nie zrobił tego jednak ze względów politycznych. Rosjanie zamknęliby przed takim bohaterem swój rynek. Dlatego właśnie kapitan Nemo, został Hindusem.
Zainteresowani, którzy sięgną do prozy Henryka Krasińskiego sami rozstrzygną, czy Sienkiewicz przeniósł ducha jego powieści do Polski i czy zaczerpnął z nich jakieś wątki i pomysły.
Gabriel Maciejewski
Trwa ładowanie...