ZDROWE KORZENIE – ZDROWE DRZEWA
Mgr inż. architekt krajobrazu Marzena Suchocka
Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa
W związku z tym, że długość życia drzew w miastach drastycznie spada istnieje potrzeba poszukiwania przyczyn tego zjawiska. Badania dotyczące systemu korzeniowego drzew zwracają uwagę na uszkodzenia korzeni drzew w miastach i wymieniają je wśród głównych przyczyn chorób drzew. Niezależnie funkcjonuje od lat wiele stereotypów dotyczących układu i funkcjonowania korzeni, które przyczyniają się do podejmowania decyzji projektowych, pogarszających stan drzew. Konieczne jest opracowanie i wprowadzenie nowych rozwiązań technicznych, aby zrekompensować drzewom szybko pogarszające się w miastach środowisko ich życia, do którego nie są w stanie się przystosować.
Krótkie fakty:
- zdecydowana większość korzeni w warunkach miejskich jest zlokalizowana w warstwie do 30 cm od powierzchni gleby i sięgają one często na odległość 2 do 4 razy większą od średnicy korony,
- korzenie w miastach rosną tam gdzie znajdują się woda i tlen, ogranicza je infrastruktura i stymulują warunki glebowe,
- zdrowotność drzew zależy od objętości i jakości przestrzeni glebowej zajętej przez korzenie,
- zagęszczenie gleby, zmniejszające makropory, zmiany w grubości warstwy gleby oraz nieprawidłowe nawadnianie mogą uszkodzić korzenie, zwiększyć stres i podatność na choroby i insekty,
-aby uniknąć uszkodzenia korzeni należy utrzymywać zdrowe, żywotne środowisko życia drzew (gleba w otoczeniu drzewa).
FUNKCJE SYSTEMU KORZENIOWEGO
Korzenie utrzymują drzewo w pozycji pionowej i służą jako kotwica części drzewa powyżej gruntu.
Korzenie absorbują i transportują wodę i rozpuszczone w niej minerały z gleby do części nadziemnej drzewa.
Zimą korzenie są magazynami składników pokarmowych w komórkach miękiszu, niezbędnych wiosną do budowy listowia.
Jednocześnie niezwykle ważne jest utrzymanie części drzewa ponad ziemią w odpowiedniej kondycji oraz dostarczenie właściwego podłoża, aby zapewnić adekwatne wsparcie dla korzeni w celu umożliwienia im kontynuowania ich ważnych funkcji życiowych.
JAK WYOBRAŻAMY SOBIE SYSTEM KORZENIOWY
Powszechnie panuje wyobrażenie dotyczące systemu korzeniowego drzewa jako symetrycznego odbicia jego korony. Dotychczasowe założenia dotyczące typu systemu korzeniowego w trudnych warunkach miejskich ulegają dużej weryfikacji.
O ile możemy mówić o formach pokrojowych drzew tak drzewa w mieście modyfikują swój system korzeniowy w zależności od rodzaju gleby, na którym rosną i dostępnych im powierzchni zasobnych w wodę, tlen i składniki pokarmowe. Dotyczy to również w pewnym stopniu drzew w warunkach naturalnych. Bardzo dobrze obrazuje to rozwój systemu korzeniowego sosny. Na glebie piaszczystej Sosna pospolita wytwarza głębokie korzenie palowe, na glebie gliniastej płytki system korzeniowy, bez korzeni pionowych. Korzenie mogą zajmować bardzo nieregularną powierzchnię w trudnych warunkach miejskich, w zagęszczonym podłożu, pełnym gruzu, barier i ubogim w powietrze glebowe. W warunkach tych należy ostrożnie stosować podział drzew na takie, które posiadają systemy talerzowe, palowe, sercowe.
Duże korzenie zdrewniałe i małe korzonki żywicielskie zajmują ogromną powierzchnię pod powierzchnią gruntu. Zazwyczaj system korzeniowy drzew rozciąga się poza zasięg rzutu korony, 2 do 4 razy średnicy średniej korony drzewa. Szacuje się, że łączna długość systemu korzeniowego dojrzałego drzewa wynosi ponad 100 km i jest zwykle dłuższa niż sumaryczna długość pędów i gałęzi (Kosmala, 2005).
Znając rozmieszczenie systemu korzeniowego można go skutecznie chronić, skutecznie stosować nawozy, ściółkę i prowadzić inne zabiegi pielęgnacyjne wspomagające rozwój drzewa.
GDZIE ROSNĄ KORZENIE
System korzeniowy składa się z systemu korzeni centralnych zawierających duże korzenie wieloletnie i małe, krótko żyjące korzenie żywicielskie.
Duże zdrewniałe korzenie centralne, zwane statycznymi i ich części u nasady pnia, (czyli szyja korzeniowa) zwiększają swoje rozmiary i rosną poziomo. Jest to system 4 do 11 dużych korzeni głównych. Przeważnie sięgają one na odległość od 1m do 3 m od pnia i zazwyczaj nie rosną głębiej niż 30 do 100cm. Korzenie te rosną i grubieją. Ich funkcją jest przewodzenie wody i związków mineralnych i zakotwiczenie drzewa.
Dodatkowo, aby utrzymać drzewo w pionie drzewo wytwarza elastyczne korzenie drugiego rzędu, podobne do lin, grubości 1-2,5 cm, rozmieszczone pionowo lub ukośnie, których funkcją jest utrzymanie drzewa w pozycji pionowej i przeciwdziałanie sile wiatrów.
Korzenie żywicielskie z powodu drobnych rozmiarów nazywane są również włośnikowymi. Pomimo tego, że rozrastają się w strefie 7-15 cm poniżej poziomu gruntu, stanowią główną część powierzchni systemu korzeniowego. Te małe, niezdrewniałe i silnie rozgałęzione korzonki rozprzestrzeniają się na zewnątrz bryły korzeniowej, jako przedłużenie grubych korzeni zdrewniałych, w pobliżu powierzchni gleby, gdzie relatywnie obficiej występują minerały, woda i tlen. Główną funkcją korzonków żywicielskich jest absorpcja wody i minerałów. Korzenie potrzebują tlenu z powietrza glebowego, aby przekształcić zmagazynowane substancje odżywcze na energię (oddychanie) i pobierać mikroelementy. W normalnych warunkach korzonki żywicielskie zamierają i są zastępowane w regularnych cyklach, wymieniając się kilkakrotnie w ciągu roku. Czasami w dobrych warunkach powierzchnię korzeni włośnikowych zwiększają strzępki grzyba tworząc tzw. „mufki”.
KORZENIE ZAWSZE PODĄŻAJĄ WE WŁAŚCIWYM KIERUNKU
Korzenie rosną tam gdzie w glebie znajduje się woda, substancje mineralne i tlen. Ponieważ największe zaopatrzenie tych materiałów w miastach zazwyczaj jest zlokalizowane w wierzchniej warstwie gleby, dlatego największe zagęszczenie korzeni żywicielskich żyje w tej warstwie. Czasami korzenie przedostają się do wody gruntowej.
Korzenie drzew są najbardziej aktywne na końcu obwodu korony, gdzie najczęściej spadają krople deszczu. Jednakże w miastach około 60 % korzeni można znaleźć poza zasięgiem korony. Na ulicach gdzie przeważnie linia skapywania kropel z korony drzew jest pokryta płytami lub asfaltem, korzenie wędrują wzdłuż każdego spękania i szczeliny w poszukiwaniu życiodajnej wody i powietrza. Wędrują pod chodnikami, jezdniami, w szczelinach i tunelach instalacji, tunelach zwierzęcych, czasami łącząc się z korzeniami innego drzewa.
Innym bardzo ważnym czynnikiem, który determinuje wzrost korzeni jest zagęszczenie i temperatura gleby. Zagęszczenie ogranicza dostępność minerałów i tlenu, bez których korzenie giną. W niektórych przypadkach twarda, zagęszczona gleba może pojawić się w pobliżu powierzchni, co ogranicza wzrost korzeni i uniemożliwia pobieranie wody i minerałów. Ubicie gleby może oznaczać również odcięcie lustra wody, (kiedy dno dołu jest zagęszczone), długotrwałe zawilgocenie, kiedy woda nie może przesączać się w głębsze warstwy lub zeskorupiałą powierzchnię gleby ograniczającą skutecznie dostęp wody.
W takim wypadku korzenie desperacko szukają tlenu, którego brak jest w ciasnym dole, często w warunkach miejskich podnosząc i uszkadzając chodniki oraz krusząc fundamenty. Siła korzeni jest ogromna - Wilkins (1988) podaje, że wewnętrzne ciśnienie wytwarzane przez komórki, może osiągnąć siłę 10,15,20 atmosfer, i porównywane jest do nacisku na ciało zanurzone na głębokości 90-140 m. Jest to siła, która mogłaby zgnieść łódź podwodną marynarki wojennej, używaną w II Wojnie Światowej. W praktyce oznacza to, że korzeń długości 30 cm i średnicy 2,5 do 5 cm może podnieść płytę betonową o wym. 3 x 1,2m.
Korzenie rosną powyżej temperatury 4,5 oC, w niższej udają się na spoczynek. Powyżej temperatury 35 oC obumierają. W upalny dzień asfalt nagrzewa się do 50oC.
SYMBIOZA DRZEW
Poprzez wielogatunkowe nasadzenia grupowe możliwe jest zmniejszenie potencjalnego zagrożenia ze strony szkodników i chorób.
Drzewa w grupach mogą łagodzić uciążliwe oddziaływanie środowiska miejskiego, a zwłaszcza nasilenie gorąca emanującego od budynków i chodników.
Wytwarzają one wzajemnie korzystny mikroklimat dzięki ocienianiu siebie nawzajem i powierzchni gleby. Ocieniona gleba jest wilgotniejsza niż gleba w pojedynczej misce otoczonej ze wszystkich stron betonem. (Bassuk,1991). O tym jak ważna jest każda okoliczność pozwalająca na zwiększenie zapasu wody dostępnej dla drzew świadczy fakt, że dojrzałe drzewo liściaste wyparowuje od 135 do 450 litrów wody w ciągu letniego dnia. Duży Klon srebrzysty wyparowuje ok. 300 litrów wody w ciągu godziny w czasie upalnego popołudnia (Brown, 1980, za Szczepanowską).
Drzewa potrafią przekazywać sobie informacje i kiedy jedno z grupy jest zaatakowane przez szkodniki, inne po otrzymaniu informacji o zagrożeniu podnoszą poziom garbników w liściach, żeby uczynić je mniej strawnymi dla agresorów.
W związku z tym, że niektóre gatunki mają umiejętność wydzielania substancji alleopatycznych, w grupie są w stanie modyfikować środowisko życia na bardziej przyjazne (ograniczają konkurencję innych gatunków roślin, modyfikują rozrodcze zachowania owadów, itd.)
MIKORYZA
Powszechne zjawisko współżycia drzew leśnych ze strzępkami grzybni w próchnicznych warstwach gleby jest obecnie niedoceniane.
Strzępki zwiększają powierzchnię chłonną włośników, łącząc się z nimi i oplatając, tworzą tzw. „mufkę”.
W trudnych miejskich warunkach i przy ogromnej walce o wodę i składniki pokarmowe strzępki grzybni powiększają znacząco obszar penetracji drzewa w poszukiwaniu życiodajnych substancji. Zasięg grzybni w symbiozie z korzeniami drzew może sięgać nawet 300 m.
Badania wskazują, że grzybnia chroni korzenie drzew przed wieloma patogenami - które prawdopodobnie mają problemy z rozbudową własnych populacji w zdominowanym przez grzyby środowisku. Niektóre grzyby przyspieszają wzrost korzeni drzew. (Shigo, 1996, za Kosmalą).
Drzewa w grupach potrafią przekazywać sobie nawzajem wodę i składniki pokarmowe za pomocą mikoryzy. Gorzej odżywione drzewo rosnące w cieniu może otrzymać wsparcie w postaci zaopatrywania w aminokwasy od drzew żyjących w lepszych warunkach, a drzewo z dostępem do wody podzielić się nią z drzewem na suchym terenie.
CO POWODUJE STRES DRZEW
Jest wiele sposobów na uszkodzenie korzeni drzewa. Niektóre uszkodzenia korzeni są niemożliwe do uniknięcia. Mimo to jednak wielu z nich można uniknąć lub zminimalizować przy zastosowaniu odpowiednich metod i przy odpowiedniej trosce.
Jednym z największych morderców drzew jest zagęszczenie gleby, które ogranicza dostępność wody i tlenu do korzeni drzew. Ubicie gleby związane jest z drogami, parkingami, ruchem pieszym, sprzętem i konstrukcjami budowlanymi, zwierzętami, niewłaściwym przygotowaniem gleby i mnóstwem innych czynników.
Zalanie powoduje wypełnienie porów gleby wodą i problemy z pobieraniem tlenu (procesy beztlenowe). Bardzo niebezpieczne jest zalanie gleby na budowie i przykrycia powierzchni nieprzepuszczalnym materiałem. Oddychanie beztlenowe korzeni jest procesem awaryjnym, a produkty oddychania zatruwają i niszczą korzenie.
Susza powoduje brak wody niezbędny do rozwoju korzeni.
Przenawożenie może uszkodzić lub zabić korzenie, zaś niedonawożenie powoduje brak minerałów do prawidłowego utrzymania zdrowego drzewa. Szkodliwe jest używanie soli i innych chemikaliów jak również zastosowanie grubej ściółki.
Konkurencja o wodę i minerały z krzewami, trawą i kwiatami może spowodować poważny stres drzewa. Rutynowe przygotowanie gleby pod kwietniki może również uszkodzić korzenie drzew. Trawa wysokości 60 cm ma korzenie o łącznej długości ok. 600 km, którymi bardzo skutecznie pobiera wodę z wierzchniej warstwy gleby, skąd pobierają ją również korzenie drzew. Trawniki są szczególnie niebezpieczne dla młodych drzew, w znaczącym stopniu ograniczają dopływ tlenu i wody do korzeni.
STRES POWODOWANY PRZEZ KONSTRUKCJE
Zmiany w grubości warstwy gleby mogą poważnie uszkodzić system korzeniowy. Dodanie 5 do 15 cm gleby nad strefą korzeniową drzew drastycznie ogranicza ilość tlenu i wody osiągalną dla korzeni.
Zdjęcie wierzchniej warstwy gleby może odkryć i uszkodzić korzenie, spowodować przesuszenie i śmierć (w szczególności korzeni żywicielskich)
Obcięcie korzeni, powodowane przez wykopy i rowy pod instalacje, pozbawiają drzewa znacznej części systemu korzeniowego, co prowadzi do zatrzymania procesu pobierania wody i składników mineralnych. Uszkodzenia zatrzymują lub spowalniają procesy wzrostu a drzewo koncentruje się na obronie przed chorobami, leczeniu ran i odbudowie utraconej części korzeni. Należy zaznaczyć, że komórki istotne dla transportu soków i wody znajdują się tuż pod powierzchnią kory i nawet niewielkie poprzeczne zranienie kory pnia lub nabiegów korzeniowych osłabia drzewo.
Obcięcie, podniesionych w zbyt małej powierzchni życiowej, głównych korzeni może spowodować zachwianie równowagi i wywrócenie się drzewa.
STRATA DUŻEJ CZĘŚCI SYSTEMU KORZENIOWEGO
Drzewo przesadzane z gołym korzeniem traci 95 do 98% systemu korzeniowego, co powoduje u niego stres wodny - drzewo zaczyna rosnąć dopiero po osiągnięciu równowagi z systemem korzeniowym - zazwyczaj po kilku latach.
Podobny stres u drzewa powoduje np. przeprowadzenie, nawet płytkiego, rowu do ułożenia instalacji 0.5 m od pnia drzewa. Przestaje istnieć cała cześć korzeni poza rowem, może to być nawet 50 lub więcej % (w zależności od układu korzeni i infrastruktury). Drzewo w trudnych miejskich warunkach, które przeszło, lub przechodzi kolejne stresowe sytuacje może nie poradzić sobie z kolejnym koniecznym wysiłkiem potrzebnym na obronę i odbudowę tkanek.
OKRĘCANIE SIĘ KORZENI (GIRDLING)
W związku z niewłaściwymi praktykami dotyczącymi sadzenia (sadzenie zbyt głębokie) oraz złej jakości gleby rodzimej w ostatnich latach problemem stało się zjawisko okręcania się korzeni. Prowadzi ono do uduszenia się dorastających, młodych drzew własnymi korzeniami, okręconymi wokół nasady pnia.
Zjawisko to spowodowane jest prawdopodobnie przycięciem korzeni do wielkości balotu w szkółce. Powoduje to z jednej strony uaktywnienie się korzeni bocznych, które mają optymalne warunki do szybkiego wzrostu w małym dole wypełnionym żyzną ziemią, podczas gdy korzenie wyrastające z obciętych końcówek natrafiają na nieurodzajną, suchą, zagęszczoną glebę miejską. Skutkiem tego jest rozwój korzeni w dole, okręcanie się wewnątrz dołu w poszukiwaniu dostępnych składników pokarmowych i wody, a w efekcie okręcenia pnia i śmierć drzewa.
„STRATEGIA PRZEŻYCIA”
W związku z nawarstwiającymi się w ciągu życia w terenach zurbanizowanych przyczynami i skutkami stresów, drzewo stosuje „strategię przeżycia” zamiast koniecznej „strategii wzrostu”. Drzewo uruchamia energochłonne mechanizmy obronne i koncentruje się na walce ze szkodnikami, leczeniu ran po cięciach i uszkodzeniach, suszą, konstrukcjami i nieprzyjazną glebą, zamiast zużywać energię na rozwój.
Pojedynczy czynnik powodujący uszkodzenie systemu korzeniowego często nie skutkuje natychmiast obumarciem drzewa. Drzewo jest osłabione, i na skutek niekorzystnych warunków, trudności ze zdobywaniem pożywienia i chorób zamiera po kilku – kilkunastu latach. Najczęściej nikt już wtedy nie wiąże jego śmierci z przeprowadzeniem instalacji w systemie korzeniowym lub budową sąsiedniego osiedla, która obniżyła poziom wody gruntowej.
Średnia życia drzew w śródmieściu Warszawy nie przekracza 10 lat (Dmuchowski, Bandurek, 2001, za Kosmalą) a wśród najważniejszych, głównych przyczyn zamierania drzew wymieniane są te, które mają wpływ na rozwój korzeni (Kosmala 2001, Szczepanowska 2001)
CHOROBY KORZENI OZNAKI I SYMPTOMY
Typowe symptomy związane z chorobami korzeni często są mylone z brakiem składników mineralnych w glebie. Spowodowane jest to dużą ilością martwych korzeni, co redukuje możliwość pobierania wody i minerałów.
Symptomy chorób korzeni to małe, żółte, chlorotyczne liście, mniejszy wzrost, kępiaste liście na końcach gałązek Owocniki grzybów przy podstawie pnia jak również biały nalot pod korą wskazują na choroby korzeni.
Objawy zbyt niskiej zawartości tlenu w glebie są identyczne jak zbyt niska urodzajność gleby – zmiana koloru liści i utrata żywotności - drzewo nie ma energii by absorbować wodę.
Symptomy problemów z korzeniami spowodowanych uszkodzeniami konstrukcyjnymi mogą pojawić się po roku do kilku lat po uszkodzeniu.
Długotrwałe zalanie prowadzi do warunków beztlenowych i w efekcie pojawienia się toksycznych dla korzeni substancji oraz na skutek braku tlenu osłabia system obrony. Drzewa podatne są na infekcje grzybów powodujących gnicie korzeni.
Dwa typy grzybów powodują choroby korzeni i śmierć korzeni żywicielskich oraz zgniliznę w dużych, zdrewniałych korzeniach. Wiele grzybów zdarza się na małych żywicielskich korzonkach. Te najbardziej powszechne to grzyby z rodzaju Phytophora, Pythium i Fusarium, które niszczą korzonki żywicielskie i redukują absorbcję minerałów i wody. Grzyby atakujące duże, drewniane korzenie tłumią wzrost, niszczą transport związków pokarmowych w komórkach, ograniczają magazynowanie żywności i strukturalne wsparcie dla drzewa.
Można zweryfikować chorobę poprzez ostrożne odkrycie fragmentu korzeni i zdjęcie małego skrawka kory. Brązowe zabarwienie pod kora wskazuje na martwe korzenie, podczas gdy zdrowe korzenie zwykle są białe lub lekko zabarwione.
ZAPOBIEGANIE USZKODZENIOM
Po posadzeniu drzewa wszystko, co zmienia stan gleby lub dostępność wody i tlenu może być ekstremalnie szkodliwe, szczególnie dla dojrzałych drzew i starodrzewu, który nie toleruje zmiany warunków w strefie korzeni. Młode drzewa czasami są w stanie się przystosować np. wypuszczając płytsze korzenie z pąków przybyszowych.
Należy unikać wszelkich praktyk, które uszkadzają korzenie; w tym zagęszczenie gleby zmiany grubości gleby w zasięgu systemu korzeniowego, uszkodzenia mechaniczne, niewłaściwe techniki nawadniania i nawożenia, zasolenie.
Jeżeli nie można uniknąć tych działań, należy minimalizować uszkodzenia poprzez techniki ochronne.
Bardzo trudne jest kontrolowanie chorób systemu korzeniowego, najlepszym sposobem jest eliminacja powodu stresu a następnie poprawa warunków glebowych, odpowiednie nawożenie, nawadnianie i walka ze szkodnikami.
Skumulowane z warunkami pogodowymi nawadnianie całej miski jest lepsze niż częste lekkie podlewanie. Dostatecznie wilgotna gleba to taka, która pozostaje w formie kulki po ściśnięciu w dłoni, przy użyciu małej siły.
SADZENIE DRZEW
Niezbędne jest prawidłowe sadzenie drzew.
Niezwykle szkodliwe jest sadzenie zbyt głębokie, które utrudnia rozwój przykrytych zbyt grubą warstwą gleby korzeni oraz powoduje zawijanie się korzeni zaciskających się na pniu.
Najlepszym sposobem na zmniejszenie niebezpieczeństwa uszkodzenia korzeni i chorób jest utrzymanie dobrej jakości gleby bogatej w tlen i wodę. Należy o to zadbać już przez odpowiednie przygotowanie gleby, w której drzewa zostaną posadzone. Pozwala to na uniknięcie wielu nakładów na pielęgnację drzew w przyszłości. W Polsce w najlepszym wypadku sadzi się drzewa przyuliczne w doły o wymiarach 1,5 x 1,5m a zazwyczaj w dużo mniejsze. Norma w Berlinie to 2 x 2 m i jest to jedna z mniejszych norm stosowanych w miastach europejskich. W nowszych publikacjach zaleca się stosowanie misy o powierzchni nie mniejszej niż 25m2 (Siewniak, 2001).
MULCZOWANIE
Mulczowanie jest zbawiennym zabiegiem dla drzew. Zabieg ten stosowany jest pod drzewami, aby polepszyć aerację i dostępność wody i zmniejszyć konkurencję innych roślin Należy stosować 5 cm drobnoziarnistej ściółki (przekompostowana kora drzew, trociny) lub 10 gruboziarnistej na glebie przepuszczalnej oraz 2 cm przy glebie nieprzepuszczalnej (zbyt duża warstwa ściółki pogarsza warunki tlenowe). Warstwa kory musi być oddalona od nasady pnia 7 do 15 cm, aby uniknąć zamierania sitowej części tkanki przewodzącej i chorób zdrewniałych korzeni i pnia. Zbyt gruba warstwa kory pogarsza warunki glebowe.
Warstwa 2,5 cm prawidłowo położonej ściółki pod młodymi drzewami może zwiększyć 4-krotnie gęstość korzeni w porównaniu z drzewami gdzie ściółki nie zastosowano. Dojrzałe drzewo może 15-krotnie zwiększyć gęstość korzeni w porównaniu do drzewa rosnącego na trawniku. Ściółka ponadto zwiększa wilgotność gleby, aktywność mikoryzy i po ok. 3 – 5 latach może zredukować poziom zagęszczenia gleby.
ZAPOBIEGANIE NISZCZENIU CHODNIKÓW I INFRASTRUKTURY
Bardzo trudne jest zapobieganie niszczeniu chodników i infrastruktury przez korzenie poszukujące warunków do życia. Sposoby ograniczania wzrostu korzeni są różnorodne włącznie z chemicznym ograniczaniem korzeni, wprowadzaniem tafli szklanych w płytach betonowych oraz działaniem ciepłem. Bariery korzeniowe nie są w stanie powstrzymać korzeni poszukujących nowych przestrzeni - przyjmuje się, że bariery działają do 15 lat. Im gleba jest słabsza, tym mniej sprawdza się bariera.
Bariery są częściowo skuteczne w żyznej, dobrze zdrenowanej glebie.
Wydaje się najbardziej skuteczne wprowadzanie 15 cm warstwy czystego żwiru o granulacji 1-2 cm pod płytami. Korzenie wracają na powierzchnię po drugiej stronie chodnika.
WNIOSKI
Do charakterystycznych cech systemu korzeniowego należy zdolność przystosowania się do zmiennych warunków.
Kumulacja sytuacji stresowych dla drzewa prowadzi do jego przedwczesnej śmierci.
Staranne przygotowanie podłoża i troska o korzenie eliminuje większość problemów związanych z utrzymaniem i pielęgnacją drzew i znacząco obniża koszty związane z utrzymaniem drzewostanu we właściwym stanie.
Miejska Partyzantka Ogrodnicza
Trwa ładowanie...