Strategy&Future

Ostatnia faza globalizacji opierała się na wolności przepływów strategicznych. Jej elementem był względnie tani i niezawodny transport morski, dzięki któremu możliwa stała się np. dywersyfikacja produkcji skomplikowanych urządzeń, co znacząco obniżało koszty finalne produktu. Szeroki dostęp do towarów, w tym tych najbardziej egzotycznych, był możliwy przede wszystkim dzięki sprzyjającej koniunkturze geopolitycznej. Flota światowego hegemona, czyli Stanów Zjednoczonych, przez ostatnie kilka dekad strzegła bezpieczeństwa szlaków morskich, podczas gdy reszta świata mogła się skupić na prowadzeniu niezakłóconej wymiany handlowej. Ta epoka właśnie dobiega końca. Dobitnie świadczą o tym ostatnie wydarzenia u wejścia na Morze Czerwone w strategicznej cieśninie Bab al-Mandab.

Przez prawie 80 lat świat nie doświadczył niszczycielskich skutków wojny między wielkimi mocarstwami. Rywalizacja między USA i ZSRR przybrała – w dużej mierze dzięki nuklearnym arsenałom obu potęg – charakter zimnej wojny, a po tryumfie Stanów Zjednoczonych zapanował okres bezsprzecznej dominacji jednego supermocarstwa. Jednak Pax Americana w dotychczasowej formie dobiegła właśnie końca, a „międzyepoka”, w której właśnie się znaleźliśmy, będzie czasem wykuwania się nowego porządku międzynarodowego. To, jaką formę on przybierze, będzie zależało przede wszystkim od liczby wielkich mocarstw w globalnym systemie.

Sprawczość w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa państwa nie jest możliwa bez funkcjonowania sieci instytucji publicznych, które służą do wypracowywania i wdrażania określonych strategii. Z tym mieliśmy tradycyjnie jako Polska największy problem. W naszej kulturze, ukształtowanej w olbrzymiej części w okresie braku własnej państwowości, niezwykle silne są wzorce i tradycje walki z „opresją ze strony władzy państwowej”. Przez prawie 200 lat naszej historii elementem zabiegania o niepodległość była walka ze strukturami oficjalnej władzy, które tworzone były przez wrogie nam mocarstwa okupujące terytorium Polski. Brak silnych tradycji państwowych pokutuje do dnia dzisiejszego, kiedy kolejne instytucje publiczne padają ofiarą bieżącej wewnętrznej walki politycznej. Jeśli Polska ma odgrywać ważną rolę w EU i NATO, klasa polityczna musi wypracować pewien konsens w kluczowych obszarach polityki bezpieczeństwa i zagranicznej oraz zbudować profesjonalny korpus służby cywilnej, zdolnej do pracy wedle wypracowanych strategii.

Bez względu na wyniki wyborów parlamentarnych 15 października Polska w kolejnych latach będzie musiała się zmierzyć z szeregiem wyzwań dotyczących kluczowych elementów funkcjonowania państwa. Bez konsensu głównych sił politycznych w kraju w kwestiach dotyczących naszej polityki wobec Ukrainy i Białorusi, w ramach UE i wobec Stanów Zjednoczonych skazujemy się na niespokojny dryf z falami historii. Bez państwa sprawnego, z instytucjami przygotowanymi do realizowania obranej strategii Polska nie będzie nigdy podmiotowym graczem na arenie międzynarodowej.

Bez względu na wyniki wyborów parlamentarnych 15 października Polska w kolejnych latach będzie musiała się zmierzyć z szeregiem wyzwań dotyczących kluczowych elementów funkcjonowania państwa. Bez konsensu głównych sił politycznych w kraju w kwestiach dotyczących naszej polityki wobec Ukrainy i Białorusi, w ramach UE i wobec Stanów Zjednoczonych skazujemy się na niespokojny dryf z falami historii. Bez państwa sprawnego, z instytucjami przygotowanymi do realizowania obranej strategii Polska nie będzie nigdy podmiotowym graczem na arenie międzynarodowej.

Forming new alliances like AUKUS or the QUAD does not mean creating new blocs. “Inter-epoch” alliances, for the time in which we find ourselves, will be less formalised and more loosely structured. “Old” blocs such as NATO or the European Union noticeably lose their maneuverability. They are slow to react and difficult to reform. New alliances, on the other hand, may be less durable despite their flexibility and suddenly end their lives. We must therefore be ready for many sudden twists and turns in world politics.

Zawiązywanie nowych sojuszy, jak AUKUS czy QUAD, nie oznacza tworzenia nowych bloków. Sojusze „międzyepoki”, w której się znaleźliśmy, będą się charakteryzować mniejszym sformalizowaniem i luźniejszą strukturą. „Stare” bloki, jak NATO czy Unia Europejska, zauważalnie tracą sterowność. Są powolne w reagowaniu i trudno reformowalne. Nowe sojusze mogą być natomiast mimo swej elastyczności mniej trwałe i nagle kończyć swój żywot. Trzeba być w związku z tym gotowym na wiele nagłych zwrotów akcji w światowej polityce.

Kiedy chodzi bowiem o ocalenie ojczyzny, nie wolno kierować się tym co słuszne lub niesłuszne, litościwe lub okrutne, chwalebne lub sromotne. Nad wszystko inne zważać należy wtedy na to, aby zapewnić jej przetrwanie i uratować jej wolność. Niccolo Machiavelli: „Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Liwiusza”.