Strategy&Future

Na początku września 2023 r. specjalizujący się w publikowaniu kolejnych list najbardziej wpływowych osób na świecie magazyn „Time” ogłosił zestawienie stu najbardziej prominentnych osób zajmujących się sztuczną inteligencją (Artificial Intelligence, AI). W gronie 25 osób zaliczonych przez redakcję do najważniejszej kategorii „liderów” znalazł się m.in. Brytyjczyk Mustafa Suleyman, w przeszłości współfundator DeepMind, firmy, która stworzyła m.in. AlphaGo (program, który w marcu 2016 r. pokonał ówczesnego najlepszego na świecie gracza w go), a obecnie współfundator i CEO Inflection AI. W tym samym niemal czasie, kiedy „Time” ogłosił wspomnianą listę, Suleyman wraz z Michaelem Bhaskarem opublikował niezwykle entuzjastycznie przyjętą przez elity intelektualne Stanów Zjednoczonych książkę: „The Coming Wave: Technology, Power, and the Twenty-first Century’s Greatest Dilemma”.

„Wybór między dobrem a złem jest zbyt oczywisty, dlatego tragedia dotyczy niemożliwych do pogodzenia, ale dających się moralnie obronić, różnych dobrych celów”. Tak we wstępie do wydanej na początku 2023 r. książki „Tragizm polityki naszych czasów. Strach, fatum i brzemię władzy” Robert Kaplan, podróżnik, korespondent zagraniczny (m.in. na Bałkanach i Bliskim Wschodzie), korespondent wojenny (w Iraku) i analityk geopolityczny, zwięźle scharakteryzował trudność prowadzenia polityki międzynarodowej, szczególnie przez wielkie mocarstwo.

Larry Niven, amerykański pisarz science fiction, twórca koncepcji pierścienia Nivena, miał zdaniem Arthura C. Clarka w 2001 r., w trakcie ich rozmowy z Buzzem Aldrinem stwierdzić, że „dinozaury wyginęły, ponieważ nie miały programu kosmicznego. A jeśli my [to znaczy ludzkość – M.Ż.] wyginiemy, ponieważ nie mamy programu kosmicznego, to dobrze nam to zrobi!”. Pomimo upływu ponad 20 lat zdanie to zdaje się nie tracić na aktualności.

„To nie tylko najlepsza, ale i jedyna naprawdę świetna książka o wojnie”. Tymi słowami traktat „O wojnie” autorstwa pruskiego generała Carla von Clausewitza określił Bernard Brodie, jeden z twórców amerykańskiej strategii nuklearnej. Brodie, nazywany czasami „amerykańskim Clausewitzem”, jest przedstawicielem licznego grona XX- i XXI-wiecznych teoretyków i praktyków strategii, których wypowiedzi przyczyniły się do ukształtowania obecnie obowiązującej opinii na temat traktatu „O wojnie”, zgodnie z którą jest on uznawany za najważniejsze powstałe w zachodnim kręgu kulturowym dzieło poświęcone wojnie.

„To nie jest ludzki ruch. Nigdy nie widziałem człowieka wykonującego taki ruch… Taki piękny” – tymi słowami Fan Hui, sam doświadczony gracz w go, opisał „ruch nr 37” AlphaGo, programu komputerowego stworzonego przez firmę DeepMind do gry w go, wykonany w drugiej partii rozgrywki z Lee Sedolem.

W 1791 r. angielski filozof, prawnik, ekonomista i reformator społeczny Jeremy Bentham przedstawił koncepcję panoptikonu – więzienia, ale również aresztu, szpitala czy nawet fabryki, którego sama konstrukcja architektoniczna miała umożliwić strażnikom obserwowanie przebywających w odosobnionych celach osadzonych w taki sposób, aby ci nie wiedzieli, czy i jeśli tak, to kiedy są obserwowani.

„Jest jeden bóg – Posejdon; bóg morza; istnieje tylko jeden prawowity kościół wyznający tego boga – jest nim panująca na oceanie światowym marynarka wojenna Stanów Zjednoczonych; a Alfred T. Mahan jest jego prorokiem”. Ten często przywoływany bon mot oficerów marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych dobrze opisuje nie tyle to, kim był kontradmirał Alfred Thayer Mahan (1840–1914), ile przede wszystkim wpływ jego rozważań na temat istoty potęgi morskiej zawartych w książce „Wpływ potęgi morskiej na historię 1660–1783” (The Influence of Sea Power Upon History 1660–1783) na rozwój i doktrynę US Navy.

W 1799 r. jeden z ojców założycieli Stanów Zjednoczonych, ówczesny wiceprezydent północnoamerykańskiej republiki (a w latach 1801–1809 jej trzeci prezydent), Thomas Jefferson w jednym ze swoich listów napisał: „Handel ze wszystkimi narodami, sojusz z żadnym to powinno być nasze motto” („Commerce with all nations, alliance with none, should be our motto”).

Wśród osób zajmujących się bądź interesujących się geopolityką istnieje niemal tak stary jak sama dyscyplina spór o to, czy „geografia jest przeznaczeniem” czy tylko jego elementem? I o ile w omawianych poprzednio „Więźniach geografii” Tim Marshall, emerytowany dziennikarz i korespondent zagraniczny Sky News i BBC, zdawał się opowiadać za takim stanowiskiem, to w najnowszej wydanej w 2021 r. książce „Potęga geografii, czyli jak będzie wyglądał w przyszłości nasz świat” jego nastawienie wyraźnie ewoluuje w kierunku uznania położenia geograficznego za ważny, ale już nie jedyny czynnik mający wpływ na sytuację w państwie i prowadzoną przez nie politykę.

W największym uproszczeniu geopolityka jest dyscypliną naukową badającą wpływ czynników geograficznych na politykę. Z tej podstawowej definicji wynika, że „geografia jest wszystkim”, a jej wpływ na działanie zarówno poszczególnych graczy sceny międzynarodowej, jak i całych państw można bez większej przesady określić mianem „przeznaczenia”.

Ponad 50 lat temu premier Chińskiej Republiki Ludowej Zhou Enlai po rozmowie na temat równowagi sił miał powiedzieć swojemu interlokutorowi: „Jest pan genialnym człowiekiem, doktorze”. Adresatem tych słów był ówczesny doradca do spraw bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych Henry Kissinger, który 27 maja tego roku skończy sto lat. Mimo swojego wieku w dalszym ciągu pozostaje on aktywnym komentatorem wydarzeń na scenie międzynarodowej, a także historykiem. W zeszłym roku ukazała się jego najnowsza książka łącząca obie jego pasje: „Leadership. Six Studies in World Strategy”.

Nieżyjący już amerykański ekspert od zarządzania Peter Drucker miał kiedyś powiedzieć, że „najlepszą metodą przewidywania przyszłości jest jej tworzenie”. Wymaga to jednak posiadania choćby bardzo ogólnej, ale za to spójnej wizji tego, do czego zamierzamy dążyć, oraz – a może raczej przede wszystkim – uczciwej i rzetelnej analizy zastanej rzeczywistości.