Strategy&Future

Jeff Bezos po swoim „podskoku” w kosmos w 2021 roku miał powiedzieć: „Kiedy patrzysz na planetę, to nie ma na niej granic. Nie ma nic. To jedna planeta, którą dzielimy i która jest delikatna”. Jak jednak napisał Bleddyn Bowen, te „głębokie” słowa są „politycznie banalne i naiwne”, pomijają bowiem milczeniem „grzech pierworodny” eksploracji kosmosu. I właśnie temu, skąd się on wziął, na czym polega oraz jakie ma długofalowe konsekwencje, poświęcona jest najnowsza monografia Bleddyna Bowena, profesora Uniwersytetu Leicester, „Original Sin. Power, Technology, and War in Outer Space” (I wydanie 2022).

„Każdy dowódca wojsk lądowych dąży do bitwy, w której zniszczy przeciwnika (seeks the battle of annihilation); tak dalece, jak pozwalają na to warunki, stara się on powielić we współczesnej wojnie klasyczny przykład bitwy pod Kannami”. Tymi słowami Naczelny Dowódca Alianckich Sił Ekspedycyjnych w czasie II wojny światowej, generał Dwight Eisenhower, podsumował wpływ, jaki na poszczególnych dowódców i szerzej na historię wojskowości miała najbardziej znana bitwa II wojny punickiej (218–201 r. p.n.e.).

W wypowiedziach komentatorów rozwijającej się (i, co ważniejsze, zachowującej eskalacyjny trend) rywalizacji pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Chińską Republiką Ludową spotkać się można z porównaniami tego konfliktu do rozgrywających się w III i II w. p.n.e. trzech wojen punickich, w których republika rzymska, mocarstwo o początkowo lądowym (później hybrydowym lądowo-morskim) charakterze, pokonała w walce o prymat w zachodniej części Morza Śródziemnego morsko-handlową republikę oligarchiczną Kartaginy.

Czy sytuacja (strategia) MAD (Mutual Assured Destruction – wzajemnego zagwarantowanego zniszczenia) już niedługo przestanie obowiązywać, a gwarantowana przez nią równowaga strachu (balance of terror) odejdzie do historii jako jeden z ostatnich reliktów (pierwszej) zimnej wojny?

Z pięciu domen wojny: lądu, morza, powietrza, kosmosu i cyber tylko ta ostatnia została od początku do końca stworzona przez człowieka i w dużej mierze z tego powodu (ale i dlatego, że jest „niematerialna”) jest też najbardziej zmitologizowana. W tym kontekście wystarczy wspomnieć niemal powszechne oczekiwania odnośnie do rosyjskich „obezwładniających” cyberataków wiosną zeszłego roku.

„Piękno F-35 polega na tym, że jest podatny na wszystko”. Tymi słowami swoje badania nad myśliwcem wielozadaniowym V generacji, którego zakupienie planuje również Polska, podsumował w rozmowie z profesorem Thomasem Ridem Daniel Moore, autor frapującej monografii „Offensive Cyber Operations. Understanding Intangible Warfare”, będącej uzupełnioną wersją dysertacji doktorskiej tego badacza.

„Ja się tem nie martwił. Pracował ja toporem, rozpalał ogień, ja szczęśliwy – może i śmierć mi pisana i już widać koniec, ale przecież nigdy nie spodziewał się ja żyć wiecznie, a tu przynajmniej żyć będę może i tak krótko, ale to na własnych, wolnych zasadach”. Te niejednoznaczne słowa zapisane w pamiętniku Konrada Wilgemowicza Widucha wydają się dobrze oddawać naturę niepoddającego się łatwym ocenom głównego bohatera najnowszej, nieoczywistej i często trudnej, powieści Szczepana Twardocha „Chołod” (2022, 434 s.).

„Własne doświadczenie nauczyło mnie wierzyć, że wszystko jest możliwe…”. Słowa te, napisane mniej więcej 200 lat temu przez generała Antoine-Henri Jominiego (177–1869), najwybitniejszego obok generała Carla von Clausewitza teoretyka wojskowości pierwszej połowy XIX w., są dobrym podsumowaniem epoki, którą współcześnie nazywa się napoleońską.

Pod koniec października 2022 r. w rozmowie z Niallem Fergusonem w Commonwealth Club of California jeden z jego byłych uczniów, odpowiadając na pytanie o to, co by się stało ze światową gospodarką, gdyby w trakcie (hipotetycznej) chińskiej próby zajęcia Tajwanu doszło do zniszczenia kluczowych fabryk TSMC (Taiwan Semiconductor Manufacturing Company), odpowiedział, że byłby to po prostu koniec firmy Apple, a cały wart około 500 miliardów dolarów rynek smartfonów w ciągu roku podążyłby w okolice zera.

„Przyszłość nie jest (z góry) ustalona. Nie ma innego przeznaczenia poza tym, które ukształtujemy sami” („There’s no fate but what we make for ourselves”). Te słowa Johna Connora, fikcyjnego bohatera filmu „Terminator 2: Dzień sądu”, nie tylko spinają klamrą książkę Paula Scharre’a „Army of None. Autonomous Weapons and the Future War” (2018 r.), ale przede wszystkim przedstawiają sposób, w jaki jej autor, wiceprezydent i dyrektor studiów w Center for a New American Security, rozumie przyszłość broni autonomicznej, która, co widać na Ukrainie, stopniowo staje się coraz istotniejszym elementem współczesnej wojny.

Każda próba przedstawienia przyszłości, także tej odległej „jedynie” o 20 lat, jest karkołomnym zadaniem. Nawet wówczas, gdy dotyczy ona relatywnie wąskiego wycinka rzeczywistości. Są jednak ludzie szczególnie predysponowani do podejmowania takich zadań. Na niwie sztucznej inteligencji (SI) kimś takim bez wątpienia jest Kai-Fu Lee, Tajwańczyk (obecnie mieszkający w Pekinie) od 40 lat zaangażowany w badania nad SI i związane z nią prace rozwojowe m.in. w firmach Apple, Microsoft i Google.

Prawdziwym zagrożeniem związanym z silną sztuczną inteligencją (Artificial General Intelligence, AGI), a zatem taką, jaka będzie dysponowała zdolnościami do wykonania każdego zadania kognitywnego przynajmniej na poziomie równym człowiekowi, będzie nie jej złośliwość, lecz kompetencje i zdolność do osiągnięcia swoich celów. Tak brzmi główna teza frapującej książki: „Życie 3.0. Jak być człowiekiem w epoce sztucznej inteligencji?” (wydanie angielskie 2017 r., polskie 2019 r.) autorstwa Maxa Tegmarka, szwedzko-amerykańskiego profesora Massachusetts Institute of Technology, fizyka, kosmologa i badacza sztucznej inteligencji.