Andrzej Czech

Czym się różni świat realny od świata z podkładu mapowego?

Zaczęło się parę lat temu. Amatorzy nielegalnego off-roadu wynaleźli potok w Bieszczadach i zrobili sobie z niego ujeżdżalnię, myjnię i chłodziwo w jednym. Błoto zmieszane z przepalonym olejem trafiało do wody i truło wszystko co żyje. A po kąpieli pojazdy gnały z rykiem przez wieś. Dość! powiedziałem.

1. Każdy normalny rolnik, który orientuje się w swoi terenie wie, że na niektórych terenach nie da się normalnie „gospodarzyć”. Bo są zbyt mokre, zbyt strome albo zbyt kamieniste.

Przez większość historii planety ocieplenie klimatu wiązało się z większą wilgotnością i zazielenieniem. Dziś jest odwrotnie – ocieplenie prowadzi do suszy.

​Bieszczadzcy samorządowcy jednym i wielkim głosem domagają się zabijania (zwanego dla niepoznaki redukcją populacji) niedźwiedzi. Dlaczego? Bo ostatnio kilka razy niedźwiedzie w różnych częściach Bieszczad i okolic poturbowały ludzi. ​ W każdym przypadku: niedźwiedź był zaskoczony, albo człowiek wszedł między niedźwiedzicę a jej młode (to zresztą najgłupsze co można zrobić). ​ ​

I choćby się zebrało 1000 takich młodych buków i nie wiadomo jak się nie naprężało to nie dorównają jednemu staremu. Czemu? Bo: - przez kilkaset lat życia stare czy też dojrzałe drzewa dowiodły, że mają genetyczne kompetencje do przetrwania. Jeśli trwają i żyją i dają potomstwo to znaczy, że znają się na rzeczy. - Stare drzewa lepiej skuteczniej wiążą dwutlenek węgla i chronią wodę w systemie. Czemu? Bo mają potężne systemy korzeniowe i świetnie rozwinięte relacje z innymi organizmami - Lasy, w którym zaprzestaliśmy ingerencji lepiej sobie radzą z zakłóceniami, są istotne dla zachowania zdrowia człowieka, etc, etc. Ich zostawianie to nie „marnowanie surowca” czy „dawanie szansy młodemu pokoleniu lasu” czy też inne pierdolety tylko de­po­no­wa­nie zasobów gene­tycz­nych i środowiskowych w bez­piecz­nym miej­scu. Tam, gdzie drzewa rosną od setek lat. Nie możemy wszystkiego poddawać pozyskaniu.

A teraz coś co dziwi nawet specjalistów. Nawet hydrologów czy biologów, którzy uważają, że struktury bobrów są mało istotne bo mało trwałe. Ale jak to jest, że niektóre bobrze tamy, rozlewiska i stawy trwają przez dziesięciolecia. I działają nawet gdy bobrów na nich chwilowo nie ma? Parę przyczyn, niektóre banalne.

A tu wspaniale widać jak działa bóbr. Zbudował i utrzymuje tamę z prawej strony zdjęcia. Zamiast prostego jak drut rowu są rozbudowane meandry, wypłycenia, kanały i głęboczki. Fraktale i fraktaliki. Przy powiększeniu da się zobaczyć ludzi, którzy wtykają zrzezy wierzbowe. Dzięki temu powstanie otulina potoku. I pomyśleć, że bobrów tu nie było z 500 lat. Nie dziwne, że zapomnieliśmy jak działają. Dziadkowie ani pradziadkowie nam nie powiedzieli.

Trochę dobrej woli i w środku wsi może być taki piękny staw stworzony przez bobry. I nawadnia grunt i stabilizuje poziom wody i służy jako zbiornik przeciwpożarowy. I oczyszcza wodę i zapewnia ją dla innych potrzebujących. Wystarczy trochę terenu (zresztą marginalnego z punktu widzenia człowieka) wypożyczyć bobrom i dzieją się takie cuda. Ale nie będzie tak różowo. Bo dla Wód Polskich to zator. Mimo, że nikomu nie przeszkadza a woda nawet nie rozlewa się poza działkę rzeki. Tama do likwidacji. Niech woda szybciutko spływa do morza. Pilnujcie tam, pilnujcie wody. Stawiajcie się.

Wszelkie zwężenia cieków są bardzo chętnie wykorzystywane przez bobry, gdyż mogą one stosunkowo małym nakładem pracy osiągnąć zamierzony cel – ustabilizować i podnieść poziom wody. Poza tym przepusty drogowe, kanały, zastawki oraz inne urządzenia i budowle hydrotechniczne, przeważnie usytuowane na nasypach, są rozumiane przez bobry jako dziury w tamach, dlatego tak często są blokowane. Może to doprowadzić do znacznych strat, a nawet zagrożenia życia ludzi. Odstraszanie bobrów oraz niszczenie tam jest mało skuteczne i kosztowne w stosunku do uzyskanych rezultatów. Poza tym bobry często nanoszą materiał budowlany (muł, darń, gałęzie i kamienie) do wnętrza przepustu i tam go blokują. Usunięcie tego materiału jest trudne, a już następnego ranka po przeprowadzonym zabiegu przepust może być z powrotem zablokowany. Na zdjęciu (całkiem po prawej): Skip Lisle - twórca rozwiązania Beaver Deceiver. Fotografia: Isebel Dijkgraaf

System po lewej pochłonął tony ropy, tysiące motogodzin sprzętu, setki metrów sześciennych kamienia. To też plastik, siatki, znaki. I miliony złotówek. A po prawej system zbudowany przez... bobry. Z patyków, błota i tego co pod łapą. A to jeden z kilku bobrzych zbiorników na kilkusetmetrowym odcinku potoku.

Zamiast ciąć stare lasy i przerabiać na pellet, płyty, spalać w elektrociepłowniach i ciąć na drobne można wykorzystać to superdrzewo. Wierzbę. Dlaczego?