Strategy&Future

„Polska od morza do morza”. To hasło najczęściej kojarzone jest z XVI wiekiem i okresem największej potęgi Rzeczypospolitej. I chociaż kwestia faktycznego panowania polskiego nad wybrzeżem Morza Czarnego jest dosyć skomplikowana i nieoczywista, kierunek ten długo zajmował istotne miejsce w dziejach naszego kraju. Jan Kochanowski w swoim dziele pt. „Satyr albo Dziki mąż” napisał: Tymci Polska urosła, a granice swoje Rozciągnęła szeroko między morza dwoje.

Warszawa w XXI wieku jest głównym ośrodkiem dyspozycji politycznej Rzeczypospolitej, wielkim węzłem komunikacyjnym zamkniętym w zwartym jądrze zabudowy z promienistą otoczką przedmieść, rozciągniętym raczej na osi północ–południe wzdłuż Wisły niż na osi wschód–zachód. Stolica państwa jest obecnie położona względnie centralnie wobec reszty kraju, z przesunięciem nieco na wschód. Leży ona nad jedną z większych europejskich rzek, stanowiąc potężną przeszkodę w manewrze i kontrolując z lewego, wyższego brzegu mosty na rzece.

Na początku XX wieku na polskim teatrze wojny stacjonowało prawie 260 tysięcy wojska rosyjskiego, w tym w samej Kongresówce 216 tysięcy, z tego na prawym brzegu Wisły aż 170 tysięcy, podczas gdy na lewym jedynie 46 tysięcy – przede wszystkim kawaleria, służąca do rozpoznania kierunku uderzenia przeciwnika. Gdy na lewym brzegu Wisły gęstość zaludnienia miejscami była taka jak w Anglii czy Belgii, a w rosnących ośrodkach miejskich istniał rozwinięty przemysł, prawy brzeg to były głównie wsie i obszary rolnicze.

Na początku XX wieku na polskim teatrze wojny stacjonowało prawie 260 tysięcy wojska rosyjskiego, w tym w samej Kongresówce 216 tysięcy, z tego na prawym brzegu Wisły aż 170 tysięcy, podczas gdy na lewym jedynie 46 tysięcy – przede wszystkim kawaleria, służąca do rozpoznania kierunku uderzenia przeciwnika. Gdy na lewym brzegu Wisły gęstość zaludnienia miejscami była taka jak w Anglii czy Belgii, a w rosnących ośrodkach miejskich istniał rozwinięty przemysł, prawy brzeg to były głównie wsie i obszary rolnicze.

Obie orientacje polskiej polityki zagranicznej – piastowska i jagiellońska – muszą mieć na celu rozwiązanie problemu rodzącego się na kierunku z bramy smoleńskiej do Warszawy – centrum decyzyjnego i dyspozycyjnego państwa polskiego. Układ geograficzny powoduje, że z bramy smoleńskiej przez bramę brzeską i przemyską Rosja może szarpać za klamkę do państwa polskiego.

Gdy inne państwa obronne wodą mają porty warowne, góry niedostępne, my nic… Owo zewsząd do Polaków pola i drogi nieprzyjacielowi wyborne, przestronne, postąpi, ustąpi, wejdzie, wynijdzie, żywności, jeńców nabierze, gdzie chce i jako chce. W samych rękach naszych, w piersiach i gardłach naszych munitia nasza – to nasze góry, to nasze wody, to zamki, mury i wały polskie. niejaki Grabowski, XVI wiek

Gdy inne państwa obronne wodą mają porty warowne, góry niedostępne, my nic… Owo zewsząd do Polaków pola i drogi nieprzyjacielowi wyborne, przestronne, postąpi, ustąpi, wejdzie, wynijdzie, żywności, jeńców nabierze, gdzie chce i jako chce. W samych rękach naszych, w piersiach i gardłach naszych munitia nasza – to nasze góry, to nasze wody, to zamki, mury i wały polskie. niejaki Grabowski, XVI wiek

Właśnie mija 100 lat od podpisania traktatu pokojowego w Rydze, który zakończył naszą wojnę na Wschodzie z Rosją Sowiecką i ustalił stosunki w naszej części świata na kolejne 20 lat. Następnie, wraz z Teheranem, Jałtą i Poczdamem oraz końcem II wojny światowej, zamknął rozdział polityki jagiellońskiej państwa polskiego. Tak przynajmniej by się wydawało.

Próbą złamania niemieckiej dynamiki była koncepcja operacyjna, którą możemy z perspektywy czasu nazwać WALKĄ O KONTROLOWANIE POLA BITWY; generał Stachiewicz określał ją „strategicznym opóźnianiem”, a sam marszałek ujął w lapidarnym stwierdzeniu przeznaczonym do francuskich sojuszników: „nie dać się rozbić”.

Niedawny szum medialny powstały w wyniku doniesień na temat ćwiczeń dowódczo-sztabowych Zima-20 wywołał falę obrazowych, a przy tym często powierzchownych, porównań do kampanii polskiej 1939 roku sprowadzających się do wspólnego mianownika: wysunięcie wojska nad granicę jest zawsze opcją złą, w 1939 roku Polska przegrała właśnie z powodu takiego rozwinięcia wzdłuż granic. Lepiej przyjąć uderzenie w głębi państwa.

Pod koniec II wieku p.n.e. dwa plemiona, Teutonów i Cymbrów, podjęły wędrówkę ku granicom republiki rzymskiej, hegemona świata śródziemnomorskiego. Kolejne klęski poniesione przez Rzymian i wtargnięcie barbarzyńców do Italii obnażyły słabość wewnętrzną republiki.

Andriej Kokoszin, rosyjski akademik, w przeszłości członek specjalnego zespołu naukowców powołanego za czasów ZSRR w celu opracowania „strategii asymetrycznej odpowiedzi” na inicjatywę gwiezdnych wojen ogłoszonych przez Ronalda Reagana w 1983 roku, później wiceminister obrony za Jelcyna i sekretarz Rady Bezpieczeństwa, wspomina, że za czasów sowieckich w kierownictwie ZSRR ścierały się dwa punkty widzenia na kwestie równowagi strategicznej ze Stanami Zjednoczonymi.