Strategy&Future

No dobrze, ale kiedy zamierzasz im wytłumaczyć, o czym to tak naprawdę jest? Że taka noc – i wiele do niej podobnych – wydarzyła się na jawie? I milipanci, znaczy – milicjanci, rzeczywiście grzali się przy koksownikach, ale nikogo w nich nie palili? Maszyny-szarzyny pracowały na pełnych obrotach, choć może nie do końca w ten sposób, a pomniki i popiersia Ptasznika straszyły swoim orlim profilem jeszcze nie tak bardzo dawno temu; tyle że nazywano go wówczas „Leninem” – też zmyślone, choć mniej obrazowo?

Od trzech lat, na początku grudnia czytam moim dzieciom „Wrońca”, ciemną, oniryczną baśń Jacka Dukaja o… No właśnie – o czym? Najłatwiej byłoby powiedzieć, że o wybuchu Stanu Wojennego. Pewnej mroźnej nocy, po której nie było Teleranka. A potem zaczęli też znikać kolejni tatusie i mamy, wujkowie i babcie… *Poprawka do audio – powinno być : Za dużo w nim zbiegów okoliczności – jak choćby to zdjęcie, które obiegło cały świat: czołgi na tle afisza kinowego ogłaszającego, że „Czasy apokalipsy”. Nie wiadomo, jak dobrym fotografem mógł być Chris Niedenthal, ile mieć zwykłego fartu – szczęście i talent to za mało dla takiego kadru. To baśń chciała tu samą siebie opowiedzieć.

Kiedy wyburza się budynek, ładunki wybuchowe umieszcza się zazwyczaj na parterze. Dlatego też przez ułamek sekundy po eksplozji można odnieść wrażenie, że nic się nie zmieniło. Gmach pozostaje na swoim miejscu, podtrzymywany energią wybuchu. Dopiero potem rusza lawina destrukcji.

Kiedy wyburza się budynek, ładunki wybuchowe umieszcza się zazwyczaj na parterze. Dlatego też przez ułamek sekundy po eksplozji można odnieść wrażenie, że nic się nie zmieniło. Gmach pozostaje na swoim miejscu, podtrzymywany energią wybuchu. Dopiero potem rusza lawina destrukcji.

Zbigniew Herbert w wierszu „Dlaczego klasycy” składa niniejszy hołd historiograficznej lapidarności: „w księdze czwartej Wojny peloponeskiej Tukidydes opowiada dzieje swej nieudanej wyprawy (…) kolonia ateńska Amfipolis wpadła w ręce Brazydasa ponieważ Tukidydes spóźnił się z odsieczą (…) generałowie ostatnich wojen jeśli zdarzy się podobna afera skomlą na kolanach przed potomnością zachwalają swoje bohaterstwo i niewinność oskarżają podwładnych zawistnych kolegów nieprzyjazne wiatry Tukidydes mówi tylko że miał siedem okrętów była zima i płynął szybko”

Spośród wszystkich znanych mi opracowań i esejów poświęconych „Wojnie peloponeskiej” to właśnie kilka wersów Herberta wydaje się najlepiej oddawać istotę tej książki. Nie chodzi tylko o to, że Tukidydes nie rozwodził się na własny temat, nie bronił swego imienia przed potomnymi – jedynym trybunałem, który mógłby jeszcze być w stanie oddać mu sprawiedliwość…

Jest taka wieś w Małopolsce, niedaleko Limanowej. Nazywa się Żmiąca i od okolicznych miejscowości różni się tylko tym, że jest najdłużej badaną w historii socjologii wsią na świecie. Jako pierwszy przyjechał do niej na samym początku XX wieku, w 1901 roku, Franciszek Bujak. Podczas badań terenowych jedna rzecz nie dawała mu cały czas spokoju – wszystko wskazywało na to, że mieszkańcy Żmiącej są Polakami – mówili po polsku, żyli na ziemiach historycznie polskich, religia, jaką wyznawali, i kultura, w której żyli, również wskazywały jednoznacznie na ich narodowość.

Jest taka wieś w Małopolsce, niedaleko Limanowej. Nazywa się Żmiąca i od okolicznych miejscowości różni się tylko tym, że jest najdłużej badaną w historii socjologii wsią na świecie. Jako pierwszy przyjechał do niej na samym początku XX wieku, w 1901 roku, Franciszek Bujak. Podczas prowadzonych przez siebie badań terenowych jedna rzecz nie dawała mu cały czas spokoju – wszystko wskazywało na to, że mieszkańcy Żmiącej są Polakami – mówili w tym języku, żyli na ziemiach historycznie polskich, religia jaką wyznawali i kultura, w której żyli również wskazywałyby jednoznacznie na ich narodowość…

Wychodząc z kina, zastanawiałem się, o czym właściwie miał być ten film. Aż do teraz, a minęło już kilka dni, nie znalazłem na to pytanie odpowiedzi. Podejrzewam jednak coraz mocniej, że również jego reżyser i scenarzysta w jednej osobie nie potrafiłby odpowiedzieć na to pytanie. I nie jest to niestety jeden z tych przypadków, kiedy dzieło jest mądrzejsze od twórcy, wypowiada się zamiast niego, promieniuje wewnętrzną siłą, która kompensuje brak lub wewnętrzne popękanie pierwotnego zamysłu.

Wychodząc z kina, zastanawiałem się, o czym właściwie miał być ten film. Aż do teraz, a minęło już kilka dni, nie znalazłem na to pytanie odpowiedzi. Podejrzewam jednak coraz mocniej, że również jego reżyser i scenarzysta w jednej osobie nie potrafiłby odpowiedzieć na to pytanie. I nie jest to niestety jeden z tych przypadków, kiedy dzieło jest mądrzejsze od twórcy, wypowiada się zamiast niego, promieniuje wewnętrzną siłą, która kompensuje brak lub wewnętrzne popękanie pierwotnego zamysłu…

W jednej ze scen „Kanału” Andrzeja Wajdy, bohaterom udaje się wydostać wreszcie na powietrze. „Zamknij oczy, za duży blask” – mówi ten z nich, który wydostał się pierwszy. Powstanie Warszawskie ma za dużo blasku. Miało go od początku, dla całego, nie mogącego skupić dłużej na nim wzroku świata. „We wszystkich komunikatach radiowych o Warszawie wyczuwa się skrępowanie. Za wiele bohaterstwa. Jesteśmy znowu sami razem z tym czymś, co tylko my potrafimy pojąć i zrozumieć. Byle kto lub byle co żąda od nas ofiary życia – i otrzymuję ją” – pisał Andrzej Bobkowski, który w sierpniu 1944 roku mieszkał w Paryżu…

W jednej ze scen „Kanału” Andrzeja Wajdy bohaterom udaje się wreszcie wydostać na powietrze. „Zamknij oczy, za duży blask” – mówi ten z nich, który wydostał się pierwszy. Powstanie Warszawskie ma za dużo blasku. Miało go od początku – dla całego niemogącego skupić dłużej na nim wzroku świata. „We wszystkich komunikatach radiowych o Warszawie wyczuwa się skrępowanie. Za wiele bohaterstwa. Jesteśmy znowu sami razem z tym czymś, co tylko my potrafimy pojąć i zrozumieć.