Marcin Zegadło

"(...) Jest mnogość prawd. Nie ma jednej - pisał Kant. Dlatego, to co wyleje się poniżej jest naturalnie i wyłącznie moją pokraczną opinią, ale nie potrafię oprzeć się pokusie, nie potrafię zatrzymać w sobie dłużej rozżalenia i gniewu. A zatem niech się stanie. Zjawisko tiktok-owych influencerów, specjalistów “od książek” budzi we mnie głęboki niepokój. Profile te obserwowane są nierzadko przez tysiące osób, często bardzo młodych, podczas gdy właściciele tiktok-owych kanałów, bez najmniejszego poczucia odpowiedzialności za prezentowane treści opowiadają młodym o książkach. Celowo nie używam określenia “ o literaturze” zastępując to słowo “książką”, bo jednak literatura jest sztuką, opowieścią pełną głębi, uniwersalną narracją o człowieku i światach, w których funkcjonuje. I chociażby to była wyłącznie fikcja, to jednak jej oś rzadko bywa zmyśleniem, a najczęściej osadzona jest w doświadczeniu. Natomiast “książka” w znaczeniu, w którym jest prezentowana przez przywołanych tutaj “influencerów” jest po prostu przedmiotem. Nie chodzi o to, że książka nie jest rzeczą. Jest nią i niech sobie będzie. Książka nawet jako przedmiot zasługuje na podziw i uznanie, pod warunkiem, że interesuje nas to, co znajduje się w przestrzeni między okładkami oraz czy to, co się tam znajduje jest literaturą, czy jedynie stosem liter ułożonych w jedną z miliona historyjek, które powstały, chociaż nie musiały powstać, bo nic więcej poza historyjką w nich nie ma. Są za to kolorowe okładki, gigantyczne nakłady, a dzięki przelewom z wydawnictw na konta influencerów, są także czytelnicy. Wydawałoby się, że ten układ istnieje z korzyścią dla wszystkich. I prawdopodobnie tak jest. Oczywiście traci na tym wyłącznie, a może przede wszystkim - literatura. Ale kogo ona w gruncie rzeczy na TikToku obchodzi. (...)"

"(...) Pięć książek miałem o śmierci. Co tam - pięć. Siedem. Wszystkie, które dotychczas wydałem. Nie bez powodu. Bo kiedy się z czymś droczysz i przekomarzasz, to wracasz do tego. A to dlatego, że z przekomarzania się, najczęściej niewiele wynika i stoi się w miejscu. Teraz staram się zmienić optykę i przywyknąć do myśli, że nie ma na to rady i nie da się tego kontrolować. Nie wiadomo kiedy i po co. Masz raka i pytasz: dlaczego ja? Twoje dziecko choruje, ty pytasz: dlaczego ono? Umiera ktoś bliski, albo bomby spadają ludziom na głowy, pytasz: dlaczego oni? A dlaczego by nie? Być może to jest nie do przyjęcia, ale tak to musi wyglądać i wygląda. Jak dupa zza krzaka. Banał i ostateczność, które idą pod rękę. Z tym chyba najtrudniej. Bo “kultura Zachodnia” nieustannie szuka sensu, podczas gdy “Wschód” nie zawraca sobie nim głowy. “Wschód” rozumie, że sensu nie ma. “Wschód” dzięki temu ma spokój. “Wschód” się godzi. (...)"

"(...) Tymczasem przywołany wcześniej Amis, pisze: (...) w fikcji nie ma praw i jednocześnie wolność jest nieograniczona. Fikcja to wolność.” I trudno z tym polemizować. Zwłaszcza, że nic tak nie ogranicza piszącego jak fakty. A ponieważ inna mądra głowa zauważa, że “nie ma faktów, istnieją wyłącznie interpretacje”, naprawdę nie wiadomo, co z tym począć. Tak czy inaczej, książka pisze się i jest niemal na ukończeniu. Przede mną to, co wydaje się najtrudniejsze, kiedy się książkę zamyka. Mianowicie tytuł. Należy go teraz wymyślić. A wymyślanie tytułu w założeniu jest niesłuszne. Tytuł książki powinien przyjść sam. Powinno się go usłyszeć i tyle. Tymczasem ja nie słyszę go jeszcze i czekam. Przyznam szczerze, że czekam niecierpliwie, bo zdarza się, że tytuł książki determinuje sposób w jaki zostanie domknięta. Komuś wydać się to może bzdurą, ale takie mam z tytułami moich książek doświadczenia i nikomu nic do tego. Weekend słoneczny. Spaliłem skórę i będę teraz chodził będę śniady budząc podejrzenia, że marudzę i utyskuję, a wróciłem właśnie z tropikalnej podróży i zasadniczo chuj mi w dupę. I pomyśleć, że jeszcze kilka stuleci temu opalenizna była wstydliwą oznaką niskiego pochodzenia. Skóra jasna, niemal przeźroczysta (zwłaszcza u kobiet) dowodziła faktu pochodzenia szlachetnego, a błękit żył, mógł z kolei sugerować, błękitny kolor krążącej w nich substancji. (...)"

"(...) Jechaliśmy wtedy autobusem pełnym Czechów. Czesi dostępu do morza nie mają, więc chcąc nie chcąc polskie plaże były dla nich atrakcją. W autobusie zdarzyły się dwie rzeczy warte odnotowania. Po pierwsze w ciągu dwunastu godzin jazdy zdążyłem zakochać się w długowłosej, śniadej Czeszce. Był rok 1987, więc liczyłem sobie równo lat dziesięć. Wspomniana Czeszka musiała mieć lat szesnaście, może więcej, wnosząc z kształtów jej ciała, które najczęściej świadczą o tym, że okres dojrzewania kobiety jest już w stadium zaawansowanym. Ale miłość miłością, natomiast gastrologia, gastrologią. Zatem po drugie, podczas tej pełnej miłości podróży, dowiedziałem się przy okazji, że cierpię na chorobę lokomocyjną. Ponieważ dowiedziałem o tym dość późno, w moim krwiobiegu nie krążył Aviomarin. Więc po tym jak zatrzymaliśmy się na obiad w przydrożnym barze, gdzie pochłonąłem talerz flaków wołowych, reszta podróży sprowadziła się do mdłości i wymiotów. Nic tak nie zabija miłości jak niedyspozycja układu pokarmowego, podobnie jak nic tak nie psuje ślubów jak erekcja u księdza. Nie muszę dodawać, że Czeszka zniknęła tak szybko jak się pojawiła, natomiast wymioty na butach zostały. Swoją drogą, do dziś pamiętam tę Czeszkę i potrafię odtworzyć pod powieką jej twarz. Co nie zmienia faktu, że kiedy tak się dzieje, robi mi się niedobrze. (...)

"(...) - Co to tam wisi przy ołtarzu dziadku? - pytam będąc chłopcem. - To są dary wotywne - odpowiada dziadek - kule i protezy, które oddali w podzięce Matce Boskiej, cudownie uzdrowieni. Dziadek. Lekarz. Co też wiara potrafi w człowieku naobracać. Jak mawiał mój ojciec: “na odwyrtkę”. Mojego ojca, Święta Panienka nie uzdrowiła. Żadnego cudu nie było. Umarł zanim się obejrzeliśmy i wciąż nie żyje. Tak że i Pan Jezus nie zachował się w przypadku mojego zmarłego taty, tak jak postąpił w przypadku, dajmy na to - Łazarza. Bo jak uznał (najwyraźniej), cudowna zamiana wody w wino, niedostatecznie przekonywała uczestników zabawy o jego boskości. Naiwne to i głupe, co tutaj wypisuję. Żadna to pięść wymierzona w teologię, czy nie wiadomo, co jeszcze, ale już tak mam, że kiedy się rozpędzę, to nie potrafię się zatrzymać. Zupełnie jak Święta Inkwizycja. No proszę - znowu to robię. Więc z tymi cudami, to jest jednak bardziej zawracanie dupy niż cokolwiek innego. Ale jak pokazuje przykład mojego dziadka, nawet lekarz medycyny może wierzyć w cuda. Szkoda tylko, że nie jest w stanie ich czynić. Owsiak miałby mniej roboty, a dziecięca onkologia świeciłaby pustkami. Nie wiem czy “dobry Bóg” poradziłby sobie z tą pustką, ale zupełnie mnie to nie obchodzi. Jak niemal wszystko, co Boga dotyczy. Swoją drogą dziwny z niego facet. Morduje, zsyła plagi, sądzi i strąca do piekieł gdzie jego “dzieci” cierpią wieczne katusze - ale pamiętaj człowieku - ten facet cię kocha. Jeżeli to nie jest skraj obłędu, to ja już nie wiem, co to jest (...)"

"(...) Większość życia spędziłem na szukaniu w sobie bezpiecznych przestrzeni. Używałem do tego środków bardziej lub mniej adekwatnych. Alkohol i nikotyna, sport, literatura (czynnie i biernie), rodzina, nie-rodzina, bodźce kojące i bodźce pobudzające (dla odwrócenia uwagi od lęku). Zwykle stan względnej równowagi trwał krótko i to, czego chciałem się pozbyć wracało. W ostatnich miesiącach czyniłem tytaniczne wysiłki, żeby równowaga miała charakter permanentny, a tu proszę. Jest i huczy mi w głowie. Mam nadzieję, że to nie potrwa długo. Ali powiedziałby: “Miej na to wyjebane. Jak na coś, kurwa, nie masz wpływu, to odpuść, bo ci strzaska korę i chuj z ciebie zostanie.” Ale Ali to był filozof, który zagnieździł się przy trzepaku pod blokiem, w którym wtedy wszyscy mieszkaliśmy: Pugacz, Wolbi, Historyk i Ja. Aliego już nie ma. Ali zginął śmiercią tyleż nagłą, co banalną. I teraz jego aforyzmy muszę utrwalać w tym dzienniku, żeby po Alim zostało coś więcej niż mięso i posoka na asfalcie. Z drugiej strony, Krzysztof Varga w swoim "Dzienniku" notuje: "Wieczny niepokój to jedyne, co może utrzymać twórcę w artystycznej czujności. Spokój sprzyja tworzeniu, ale szkodzi sztuce." Wynika z tego, że powinienem z uwagi na ów niepokój cieszyć się i dziękować opatrzności (lub chemii mózgu, po prostu), że na mnie ten niepokój zsyła. A ja czuję się tak jakby ktoś moje życie podglądał. Czy rzeczywiście podgląda, czy to są moje urojenia. (...)"

"(...) Dziennikowi ubywa subskrybentów. Oznaczać to może, że w Polsce żyje się coraz ciężej i 30 groszy dziennie za czytanie cudzych treści to jest majątek, albo oznacz to, że owe treści nie spełniają oczekiwań czytelników. Z moim usposobieniem łatwiej mi zakładać, że druga przyczyna spadku jest prawdziwa. Cóż można w tej sytuacji zrobić skoro się człowiek uparł, że ten dziennik różnił się będzie od poprzedniego i jak widać nie było to założenie słuszne. Tak czy inaczej dziennik pisze się dalej i dobrze, że się pisze, bo przecież ktoś go jednak czyta i z całą pewnością to jest czytelnik dla którego warto w mozole opowiadać o tym, co większość jednak nie obchodzi. A skoro już mowa o pisaniu, to wciąż nie zredagowałem nowej książki. Maciek czeka, a ja nie potrafię się za to zabrać. Co więcej, wypala się we mnie potrzeba publikowania tych wierszy.(...)"

"(...) Mam w sobie po Comte-Sponville spokój. Zabawne, że kiedy człowiek zamieni nadzieję na "wolę". To ci spodziewane, na możliwość "działania" lub "niedziałania" (jeśli taka jego wola) to od razu poczuje się lepiej. Ostatecznie, kiedy gaśnie światło i nie ma już niczego, nawet ciszy, wtedy nie jest się w żadnej ciemności. Istnieje wyłącznie "nie ma", czyli nie istnieje - "nic". Ale ten “spokój” (nie przez przypadek wzięty w cudzysłów) jest kruchy i nietrwały. Nie decydują o tym, tak zwane poglądy - decyduje o tym nawał obowiązków, ich niekończące się rewizje, codzienne bieganie w tę i z powrotem i zarabianie pieniędzy. Niekoniecznie wartych tego zamieszania, ale z całą pewnością koniecznych do życia. (...)"

"(...) Poza tym w związku z nominowaniem mnie do literackiej nagrody za książkę, którą napisałem, wczoraj zjechała do miastka ekipa filmowa celem przeprowadzenia ze mną krótkiej rozmowy. Rozmowa miła i przyjemna. Wysoki poziom ogólności, więc nie miałem pretekstu, żeby chlapnąć coś niestosownego, przyznać się do jakiejś obrzydliwej skłonności lub ujawnić swoją podłość i zło we mnie wcielone. Piszę o tym wyłącznie dlatego, bo podczas rozmowy zdałem sobie sprawę, że całkiem zapomniałem o czym jest “Martwe i Ozdobne”, ponieważ oddaliłem się od tamtego świata i zamieszkałem na krótko w zupełnie innym kosmosie. Więc siłą rzeczy wracając do tamtych wierszy, przekonałem się, że w świecie, w którym wtedy byłem czułem się jak w domu i teraz, kiedy do tego domu wracam, odnoszę wrażenie, że to jest kierunek słuszny, właściwy i dobry. Nieczęsto odnoszę podobne wrażenia, tym bardziej utwierdzam się w powyższym przekonaniu. Ale droga powrotna to jest zawsze podróż długo dłuższa niż każda inna, dlatego potrzebna jest cierpliwość i determinacja, które zdaje się mam w sobie, a to jest mniej więcej tak, jakbym był już spakowany. Tymczasem pakuję to wszystko w metaforę, bo żywa tkanka to było “Wszystko na sprzedaż”. Przekonałem się jednak boleśnie, że pornografia jest powszechnie oglądana, ale przynajmniej oficjalnie, większość uważa ją za coś ohydnego. (...)"

"(...) Dlatego idę przed siebie powoli, ciągnąc nogę za nogą z idiotyczną nadzieją, że być może kiedyś ten stan rzeczy ulegnie zmianie. O nadziei było już tutaj pisane, więc nie będę się nad nią pastwił po raz kolejny. Zresztą nadzieja dla ateisty, to jest kwestia wiary, a wiara jak zwykło się przyjmować jest z kolei terminem nierozerwalnie połączonym z religią, co w przypadku ateisty jest połączeniem kłopotliwym. Nie chcę tutaj zbyt wiele o ateizmie, ale skoro już został wspomniany, czuję się w obowiązku wobec tego dziennika dać słowo wyjaśnienia. Otóż mój ateizm jest zbliżony do tego, co francuski filozof Andre Comte-Sponville określa mianem “wiernego ateizmu”, a właściwie określa siebie “wiernym ateistą”. Oznacza to, że nie wierzy w żadnego Boga ani w żadną nadnaturalną moc, ale “wiernego” ponieważ rozpoznaje się w pewnej historii, pewnej tradycji, w pewnej wspólnocie, szczególnie w wartościach judeochrześcijańskich lub (jak pisze) grecko-judeochrześcijańskich, które są naszymi wartościami. I ja się pod tym podpisuję. (...)"

"(...) Wczoraj dużo spaceruję, aż że trwają juwenalia to spotykam młodych. Młodzi wszędzie. Wyłaniają się z każdego zakątka miastka. Idą w rojach i pojedynczo. Płyną falami, a ich ławice są głośne, roześmiane, huczne - rzekłbym - jak solidna uczta. Bo w gruncie rzeczy jest to festyn młodości. Młodości donośnej i bezczelnej, młodości narzucającej się swoją radością, swoim rozpasaniem. To jest karnawał młodości niosącej w sobie przeświadczenie o nieśmiertelności, a to wieczne trwanie ma już na zawsze pozostać w młodych ciałach. W ciałach jędrnych, zawsze gotowych do brania ze świata wyłącznie przyjemności, zarówno zmysłowych jak i wszelkich innych. Młodzi maszerują trzeźwi i pijani. Młodzi mają swój festiwal i ja ten festiwal mijam idąc, a oni nawet na mnie nie spojrzą, bo młodość się nie rozgląda, młodość rwie przed siebie w przekonaniu, że nieważny jest kierunek, istotny jest ruch sam w sobie, bo młodość nie znosi ciągnąć się w ogonie za czymkolwiek. A zatem owa demograficzna awangarda omija mnie szerokim łukiem, a mnie przychodzą na myśl wszystkie juwenalia przez które płynąłem w pijanym widzie w oparach grillów, nikotynowych wyziewów i moczu oddawanego w dopiero co budzącej się do życia zieleni. Bo przecież i ja byłem młody. (...)"

"(...)A zatem - ciało. Traktowane w gruncie rzeczy bez należnego mu szacunku, bo czymże innym jest pozbawianie ciała paliwa niezbędnego do trwania. Czymże innym jest głodzenie ciała, dręczenie ciała nieustanną rewizją jego ilości i wyglądu. Czymże innym jest wrogość do ciała, które zamiast być sprzymierzeńcem okazuje się wrogiem, a jeśli nie wrogiem z którym podejmuje się walkę. Ja i Ciało trwamy nierozerwalnej, “dośmiertnej” unii. Oddać ciału należy szacunek, czy nie oddać? Dać ciału wytchnienie od nieprzerwanej ciała kontroli, czy nie dawać? A wreszcie, czy pozbawiać się zmysłowej przyjemności spożywania posiłków, czy nie pozbawiać? Skoro życie jest tak kruche i krótkie, warto mu wydrzeć jak najwięcej wrażeń. Ale jest też, kurwa, estetyka. Estetyka i autoagresja rozbudzana konfrontacją oczekiwań z odbiciem w lustrze.