Marcin Zegadło

(...) Jest coś aroganckiego w stwierdzeniu: “Jak trwoga to do Boga”, które powtarzały wszystkie kobiety w mojej rodzinie począwszy od babki skończywszy na mojej matce. Z drugiej strony czy w tej arogancji nie ma prawdy o nas, która sprowadza się do tego, że z wielkim trudem godzimy się, a następnie radzimy sobie ze świadomością, że jesteśmy po prostu całkiem sami. Nie tyle nawet porzuceni. Po prostu - sami w pustce, którą można wypełnić dowolną treścią, która nigdy nie okaże się trwałym i bezpiecznym schronieniem, zawsze natomiast sprowadzi na nas zwierzęcy w swojej istocie lęk, że oto niczego nie uda się ocalić, wszystko przepadnie, zniknie, nic nie zostanie. W zależności od tego, kim jesteśmy, przyczyną takiego stanu rzeczy może być realne i namacalne zagrożenie lub projekcja, trauma, paranoja, urojenie lub - no właśnie - nie bójmy się tego słowa - sen. Ale przecież dzień budzi się do życia, nie tylko człowiek otwiera oczy o poranku. Świat się staje na nowo z całym rekwizytorium, z istnieniem tego, co żyje i tego co martwe, co ów świat zagraca. Przedmioty czekają żeby ich użyć, pojazdy żeby je poruszyć, sieć czeka, żeby popłynął nią prąd i dane, a pokarmy, których szczęśliwie wciąż jeszcze nam nie brakuje czekają, żeby wypełnić sobą nasze żołądki, które jak dotąd nie poznały głodu. (...)"

"(...) Koncepcja “bycia szczęśliwym” i dążenie do szczęścia za wszelką cenę jest stosunkowo nowym pomysłem w historii ludzkości. Szczęście jako kryterium udanego życia jest produktem koncepcji dwudziestowiecznych znajdując ujście we wszystkim tym czym jest wieńczący to zjawisko przemysł, który ma owo szczęście produkować - wellness - wraz z którym przychodzi do nas ów szczególny rodzaj “nowej religijności”, w której język z poziomu dyskursu moralnego przesuwa się w kierunku pop-psychologii, a komfort oraz indywidualna korzyść stają się centrum doszczętnie sprywatyzowanego wszechświata. To nie jest myśl, która uderza w sens pomocy psychologicznej. To jest obawa o to, co dzisiaj taką pomoc w sensie ścisłym oznacza i jak wielu korzysta z tego, że nie do końca potrafimy oddzielić ziarno od plew. Jung, którym już przecież się nie zachłystujemy mówił, że celem prawdziwej psychoterapii powinno być wytrącenie człowieka z poczucia samozadowolenia i wywołanie w nim poczucia wewnętrznej niespójności. Wellness opowie nam zupełnie inną historię o nas samych. Od czego zatem zdolny jestem odwrócić się definitywnie jeśli uwierzę w to, że szczęście stanowi kryterium udanego życia? Czuję przez skórę głęboką fałszywość takiej tezy. Czuję również, że stroi ona i brzmi czysto w kontekście naszej kultury, w której dążenie do autentyczności, wewnętrznej spójności i obnażenia stawia nas w centrum uwagi. Mam natomiast poważne wątpliwości, czy rzeczywiście jesteśmy najważniejsi i czy powinniśmy się za takich uważać wobec samych siebie, czy wobec innych? (...)"

"(...) Więc jeszcze rytuały. Te, które powstają intencjonalnie będąc bezpieczną ramą, kamertonem wyznaczającym rytm mojego funkcjonowania. Procesy higieniczne, kofeina w rozsądnych dawkach, papierosy, które staram się palić w spokoju ciesząc się ich wątpliwym smakiem i niewątpliwą mocą. Bycie w stadzie: dzieci i W. Codzienne rozmowy z Radkiem. Okresowa korespondencja z Andrzejem. Justa, która od czasu do czasu odzywa się, a ja odpowiadam. Wspomniane już marsze i spacery, praca - ta zarobkowa (minimum 8 godzin) i ta z powołania - więc książki, książki, książki. Notatki. To co należy zapamiętać i to co, co może się wymknąć. Na wszelki wypadek zapisuję wszystko. Łączę w całość. Wnioski. Synteza. Jakby życie pisało haiku, a ja odczytywał bym je później z kalendarzy. Posiłki. Cukier, od którego jestem uzależniony w dużo większym stopniu niż od nikotyny. Lęk i napięcie, których staram się od pewnego czasu nie odganiać od siebie, pozwalam im trwać obok jak współlokatorom, bez których nie ogarnę czynszu. Okresowo zamiast książek seriale na platformach streamingowych. Tryb ucieczkowy. Tryb przetrwania. A potem znowu spokój i rozpaczliwe próby ciszy. Świat staje się geometryczny, więcej w nim kątów prostych niż niespodziewanych zakoli dróg i rozstajów. Wsłuchać się w to wszystko, uczynić swoim. Nie bać się tego. Być w opozycji do ruchu, nieustannej zmiany, być przeciw wysokiej prędkości dni, które następują po sobie, o których później mówi się "moje życie. (...)"

"(...) Czy tęskniąc za porządkiem odwracam się od uroków wolności? Czy może nie ma żadnej wolności w świecie, w którym jedynym rytuałem jest okresowa wymiana smartfonu z uwagi na utratę wsparcia dla softu? A może nie chodzi wcale o wolność. Może istotne jest po prostu “bycie w domu”, którym w tym wypadku miałby być świat w tej części, która jest naszą przestrzenią do życia. Rytuały, które stały się dla nas synonimem powierzchownej duchowości okazują się w tym wypadku kluczowe. Dają bowiem poczucie “zadomowienia” o czym piszą i Arend i Saint - Exupéry porównując je do rzeczy, które trwają w czasie niezależnie od ludzi, tak jak trwają w czasie stare, wiekowe meble, w przeciwieństwie do paździerza z Ikei. Te pierwsze pozwalają na wrażenie pokoleniowego kontinuum, ciągłości trwania w czasie, niezmienności, pewności i spokoju, że świat jest wciąż na swoim miejscu. Te drugie wyrzuca się na śmietnik ponieważ ich funkcją nie jest trwanie, ich funkcją jest chwilową przydatność, która zaspokaja równie chwilową potrzebę, a ta z kolei poddana jest narracji wmawiającej nam, że szczęście polega na akceptowaniu nieustannej zmiany, podczas gdy tam, wysoko u gruźlików w Davos świat trwał bezpieczny i nieruchomy - trwał naturalnie na krawędzi katastrofy, ale to akurat jest pewną historyczną stałą. (...)"

"(...) Wieczorem podczas spaceru odsłuchuję wiadomość od Radka. Stosujemy z Radkiem od niemal dwóch lat ten rodzaj cyfrowej korespondencji, który umożliwia nam pozostawanie w stałym kontakcie bez konieczności umawiania się na telefon, przerywania sobie podczas mówienia, sprzęgania się głosów i pośpiechu związanego z tym, że obaj mamy jednak całą masę obowiązków, bo obaj żyjemy w mniejszym lub większym stopniu w stadach. Więc słucham, co Radek do mnie mówi, a mówi o tym, co wydarzyło się kilka dni temu, a czego w zasadzie mogliśmy się przecież spodziewać, bo obecność na polskim niebie rosyjskich dronów była więcej niż kwestią czasu, była i jest naturalnym następstwem tego, że jesteśmy w tej wojnie od chwili kiedy się zaczęła i czy się to podoba, czy nie podoba tym, którym wydaje się, że Ukraina to jest cudze zmartwienie. Ono jest tak bardzo nasze, że bardziej nasze oznaczałoby już tylko alarm bombowy nad Warszawą. Wrzesień w tym roku ciepły i w przeważającej części słoneczny - jak dotąd, a to zawsze kojarzyć mi się będzie niefortunnie z Gałczyńskim i tym wrzosem, którego wtedy było tyle na bukiety. Oczywiście mowa o wierszu, w którym czwórkami do nieba idą żołnierze z Westerplatte, chociaż wiadomo, że ta ich ostatnia droga u Gałczyńskiego niewiele ma wspólnego z prawdą historyczną, bo nie poległo ich wtedy więcej niż kilkunastu, co nie oznacza, że wiersz nie może mieć swojej prawdy, która odbiega od każdej innej nie będąc jednocześnie ani trochę kłamstwem. (...)"

"(...) To będzie dziennik właśnie o tym - o drodze, która nigdy w gruncie rzeczy nie znajduje końca, o wspólnocie, którą jest wspólnota najbliższych nazywana przez nas rodziną, grupą przyjaciół, a w ujęciu panoramicznym wspólnotą, którą lubiliśmy nazywać społeczeństwem, które dziś przypomina raczej grupy plemion wzajemnie się nie tolerujących, wrogich sobie i głuchych na swoje języki, które w coraz większym stopniu stają się niezrozumiałe. To będzie dziennik o tym, czym jest naturalna potrzeba kontaktu z tym Drugim wobec mojej pogłębiającej się mizantropii będącej wynikiem tego kontaktu - sumą doświadczeń, pakietem wniosków. To będzie dziennik pisany w chwili, kiedy rosyjskie drony wdzierają się na “polskie niebo”, a wojna, która toczy się za granicą z jakiegoś powodu wciąż uznawana jest dość powszechnie za “cudzą” nie “naszą”. To będzie dziennik powstający w kraju głębokich podziałów, nad której krawędzią kołyszemy się na piętach coraz bardziej zmęczeni pozbawieni jednak woli wygaszenia wciąż pogłębiającej się polaryzacji. To będzie dziennik z codzienności, w której rutyna nie oznacza nudy, a przygoda nie oznacza ekscytującego życia, dziennik wahający się pomiędzy udostępnianiem siebie, a wyznaniem, które zawsze przychodzi z pomocą jeśli pragnie się skupić na sobie uwagę. To będzie dziennik czytany przez kilka osób, dziennik bez ambicji bycia czytanym, ale też nie pozbawiony takiej intencji, dziennik, w którym będę mówił bardziej do siebie niż do innych, ponieważ w tej energii czuję się najlepiej, to porządkuje moje myśli, lektury, doświadczanie świata, który przestaje być dobrym miejscem do życia, co nie zmienia faktu, że raczej nie istnieje i nie będzie istnieć - inne, które okaże się lepsze. To będzie dziennik bez żadnej obietnicy trwania, dziennik kapryśny, niestały, wolny od konieczności powstawania, dziennik nierówny i zrzędliwy, dziennik pełen powtórzeń i powrotów - dziennik tęskniący za tym czego już nie ma i nie pragnący niczego poza tym, co jest. (...)

"(...) Więc szedłem i dalej idę, a chodzę samotnie lub z synem, zdarza się, że Wi towarzyszy mi w tych wędrówkach, co pozwala nam chwilę siebie posłuchać, bo przecież zajmujemy od dwóch lat dwie osobne przestrzenie i mamy siebie wyłącznie przez kilka godzin na dobę - albo wcale. Nie wiem dokąd nas ostatecznie zaprowadzi ta droga, którą zmierzamy w metaforze i poza nią, ale odnoszę wrażenie, że już niebawem się okaże, bo są w nas pytania, na które dłużej nie można już unikać odpowiedzi. Z drugiej strony - jak powiada Radek - jeśli coś działa i układa się w naturalny sposób przyjmując wygodną pozycję, dlaczego nie dać temu w tej pozycji trwać i koniecznie wymuszać tej pozycji zmianę. Najwyraźniej jednak komuś w tej wspólnej pozycji zaczyna się robić niewygodnie, dlatego czuję, że w nadchodzącym roku będzie trzeba zmierzyć się z koniecznością podjęcia decyzji, która zamyka się w pytaniu: Co dalej? Albo w stwierdzeniu: Już dosyć. (...)"

"(...) Czy rzeczywiście widzimy się wzajemnie? Czy przyglądamy się sobie z uwagą? O to najczęściej pytamy samych siebie w relacji. Tymczasem warto zapytać - kim jestem wobec Drugiego? Jak mnie to “bycie” zmienia? Gdzie kończy się w tym spotkaniu “ja” w miejsce, którego zjawia się ten “ktoś”, którym “ja” staje się wobec “kogoś”? Czy to jest dobre dla nas? Dla mnie - niejako w dwóch wariantach i dla Drugiego, który przecież wciąż pozostaje istotny, jeśli nie najważniejszy wobec zagadnienia. Czego nie widzę w tym spotkaniu - nie tyle nawet z kimś Drugim, co ze sobą samym? Wydaje mi się, że wartością o szczególnym znaczeniu jest w tym spotkaniu - autentyczność. Uczciwość wobec siebie - bezwzględnie konieczna, żeby możliwa była jakakolwiek inna. Nie jest to proste, a przecież ten dziennik jest o fikcjach, które tę autentyczność próbują ubrać w piórka, co powoduje dość zasadniczą aberrację, bo fikcja dobrze zrobiona, konsekwentna i spójna, bywa nie do odróżnienia od tego czym jest “realne”. Wiem co mówię. (...)"

"(...) Śmierć odbiera nam przeszłość. W tym sensie po przeżytym życiu, koniec końców, zostajemy z niczym - to jest coś czego można obawiać się najmocniej. To jest coś przed czym lęk wydaje się być zrozumiały. Życie, które zdaje się bankrutować wobec śmierci. Na dodatek bankrutować dość spektakularnie skoro tracimy wszystko i jak bankrut jedyne co mamy to NIC. Z tej perspektywy to gwarantowana klęska. Katastrofa pod każdym względem jeśli widzi się życie jako proces nieustannego gromadzenia czegoś - przedmiotów lub wspomnień - bez znaczenia. Tak czy owak nic z tego nie przetrwa dla nas samych, nic z tego nie będzie już naszym udziałem. Pal licho przedmioty. Wspomnień szkoda. Szkoda “przeżytego.” Nieprzeżyte - nigdy się nie wydarzyło. (...)"

"(...) Wzmożenie intelektualne. Stan, w którym pracuję jednocześnie w kilku aplikacjach, a kilka kolejnych pracuje w tle żrąc baterię. Spacery. Marsze. Dziesiątki tysięcy kroków. Kolejne wieczory spędzone nad książkami, z których powstają recenzje, wieczory spędzane nad tekstem. Treści tworzone w ogromnym, myślowym chaosie. Niepokój na przemian z coraz trudniej dostępną ciszą w głowie. Rozpędzona codzienność. Wysyp skojarzeń, koncepcji, pomysłów, projektów, które nigdy nie ruszą z miejsca albo zostaną przeze mnie porzucone niedługo po tym jak przystąpię do ich realizacji. I znowu marsze, spacery, książki. Kolejne piątki, soboty, niedziele - poniedziałki, w które wszystko zaczyna się od początku, żeby trwać jeszcze i jeszcze, trudno powiedzieć jak długo, a przede wszystkim coraz trudniej znaleźć odpowiedź na zasadnicze pytanie: po co? (...)"

"(...) Więc doświadczenie architektoniczne jako doświadczenie wielozmysłowe. Tak to widzi Juhani Pallasmaa - fiński architekt i teoretyk architektury. A zatem może to być doświadczenie przejmująco miłe, może być również głęboko nieprzyjemne. Bo jeśli człowiek mieszka w takiem miastku, które ktoś nazwał Częstochową, jeśli człowiek od dziecka z przerwami doświadcza architektonicznej atrofii tego miejsca, jeśli musi znosić tę niską, prowincjonalną zabudowę pozbawioną jakiegokolwiek charakteru i wdzięku, jeśli ze świecą szukać w tym mieście miejsc urokliwych, niezwykłych lub po prostu takich, które pozwalają poczuć, że to pospolite miejsce ma w sobie przynajmniej jakąś prawdę czasu, które przez nie płynął, to koniec końców musi w człowieku powodować jakiś uraz, jakieś wydrążenie lub niepokojącą zmianę czułej tkance potrzeby bycia w przestrzeni, która jest jakaś. Miasta bez charakteru podobnie jak ludzie pozbawieni tego daru to kiepskie towarzystwo. (...)"

"(...) Wyjątkowo ożywacza intelektualnie, świeża oraz inspirująca lektura “Brutalizmu” Achille Mbembe. Książkę przepięknie jak zawsze wydało wydawnictwo Karakter. Będzie z tego recenzja, tutaj natomiast podzielę się kilkoma spostrzeżeniami, które wibrują mi w głowie i proszą się o głos. A zatem - współczesność widziana i diagnozowana z perspektywy Afryki - kontynentu, na którym narodziła się ludzkość. Tam wszystko bierze swój początek. Pytanie o Ziemię stawiane z wykorzystaniem tamtej optyki - Afryka - laboratorium zmian w wymiarze globalnym. I jeszcze wiek XXI jako spektakularny powrót do animizmu. "Nowy animizm", który nie wyraża się już w formie kultu przodków, ale kultu własnego "ja" i naszych wielorakich sobowtórów w postaci przedmiotów. "Nowy animizm", który łączy się z elektronicznym i algorytmicznym rozumem będącym zarówno jego medium, jak i otoczką, jeśli nie jest wprost jego siłą napędową. A wszystko to w epoce zdominowanej przez technologię, która nie jest już tylko środkiem, narzędziem, ani nawet celem. Stała się słowem i ciałem." - pisze Mbembe. I znowu Świat widziany z perspektywy masowego narcyzmu, który redukuje społeczeństwa do "ekranów", a tym, co potrafi je jednoczyć jest paradoksalnie i wyłącznie brak więzi. W konsekwencji uprzywilejowanym i jedynym językiem staje się obraz. Nieustanne powielania autoportretów. (...)"