Marcin Zegadło

"(...) Tymczasem spoglądanie w przyszłość niebywale komplikuje fakt, który zauważał Reich - późny uczeń Freuda. Przeszłość jest pogrzebana w naszych ciałach - nie inaczej. Każda trauma starannie zachowana - “zamurowana żywcem” - jak zauważa Olivia Laing, z której nowej książki piszę właśnie recenzję łącząc kropki na własnym podwórku. Więc nieustanne napięcie nagromadzone w szyi, w ramionach, w mięśniach wokół mostka - wymienia Laing bezlitośnie, a ja czuję, że mnie to w chuj dotyczy, bo moje ciało mówi do mnie od wielu miesięcy i być może wzywa pomocy, a ja ciała nie słyszę, ponieważ z jakiegoś powodu wydaje mi się, że gdzie indziej dzieją się we mnie ważne rzeczy. A przecież ciało to nie wygląd. Skoro zaś nie ma scenariusza, ciało nie musi być kostiumem. Zawsze miałem do ciała stosunek dość niechętny. Moje ciało nie było mi posłuszne. Ciało tyło lub chudło. Ciało chorowało. Ciało było zmęczone. Ciało było za niskie. Ciało było zbyt wątłe, żeby raptem stać się zbyt tłuste i znów opadało z sił zamiast tężeć w tężyźnie i być mi uległe. Z ciałem mieliśmy zawsze nie po drodze. (...)"

"(...) Są tacy, którzy starają się pisać o wszystkim tak jakby można było wszystko objąć, uchwycić, a później o tym opowiedzieć. Za ten wyczerpujący proces, który jest niczym innym jak pracą na dwa pełne etaty - w zamian - otrzymuje się lajki. Rozumiem to i czuję. Byłem tam gdzie jest Paweł. Nigdy nie udało mi się zbudować takiego imperium, ale każdego dnia jestem za to wdzięczny losowi, że oto nadszedł taki moment, w którym zrozumiałem jak bardzo to jest widmowa i jak w swojej istocie wyniszczający jest ów proces. Więc mnie już tam prawie nie ma, a Pawła kiedyś zabraknie, bo tego nie da się wytrzymać dłużej niż kilka lat. Ciało jest mądrzejsze od człowieka, który stara się nim zarządzać. Ciało wie kiedy przestać nawet wtedy, kiedy my jeszcze nie zdajemy sobie z tego sprawy. A najlepsze jest to, że ono naprawdę przestaje. Coś kończy się z dnia na dzień i często już nie ma do tego powrotu. Ciało jest mądre. Wystarczy tylko uważnie mu się przyglądać i słuchać tego, co ma nam do powiedzenia. To samo powie ci lekarz na SORze, tyle że wtedy jest najczęściej za późno. Wtedy już nie ma najczęściej komu tego powiedzieć. Ale każdy decyduje za siebie. Mamy wybór. (...)"

"(...) Przedświąteczne zamieszanie. Już przed ósmą gigantyczna kolejka do kas w dyskoncie, w którym zwykłem kupować sobie śniadanie. Cała Polska oszalała, bo przez dwa dni zamknięta będzie większość sklepów. Na parkingu wysyp scen dantejskich. Krzyczą na siebie i trąbią. Najwyraźniej każdy ma taką drogę krzyżową w jakiej żyje kulturze. Ukrzyżują zatem Jezusa, a w niedzielę kobiety odnajdą pusty grób pański, bo żaden z biblijnych bohaterów płci męskiej do grobu się nie wybierze. Tak to jest z mężczyznami, że zawsze znajdą sobie ciekawsze zajęcie niźli rozpacz nad mlekiem, które już się rozlało. Swoją drogą moża by z tego zrobić przypowieść o odwadze. Można by ją przypisać kobietom, a odebrać mężczyznom, których tam zabrakło, ale ja w tę stronę nie pójdę, bo mnie się zdaje, że odbieranie mężczyznom odwagi, to jest jednak pewne nadużycie, a męska i żeńska odwaga to nie są żadne opozycje. Każdy ma dla odwagi swoje “pole chwały”, na którym od czasu do czasu polegnie, innym razem powstanie żeby się tą chwałą nasycić. (...)"

"(...) I tutaj znowu raczy myli się ktoś, kto twierdził w przywołanym komentarzu, że póki jeszcze ochota na życie, to on się od śmierci odwraca na pięcie. Śmierć jest dla życia tym samym, czym sól jest dla potraw. Bez soli wszystko smakuje tak samo. Bez soli posiłki bywają jałowe. Wolałbym na dobre nie zaplątać się w gastronomiczne metafory, ale - kiedy już sobie człowiek uzmysłowi, jak bardzo nie ma wpływu, to mu się zaraz robi lepiej. Oczywiście tylko wtedy, jeśli znajdzie w sobie odpowiednią ilość pokory. Bo zbliżać się do śmierci bez pokory to jak zachodzić psa od ogona. Nawet jeśli ten pies to stworzenie łagodne i wierne - można go tym rozgniewać, a samemu zostać pokąsanym. Po prostu robi się wtedy nieprzyjemnie. (...)"

"(...) Tymczasem podczas najbliższego Turnieju Jednego Wiersza, tego cyklicznego wydarzenia, które w miastku pełni funkcję jądra życia literackiego na poziomie “wewnętrznym”, funkcję jurorki w najbliższym rozdaniu pełnić będzie jedna z kandydatek na radną miejską. Kiedyś Marcin Świetlicki w którymś ze swoich wierszy napisał, że oto żyliśmy w czasach, w których Adam Michnik wybornie znał się na poezji. Dziś mógłbym powiedzieć - daj nam Boże takiego Michnika. Tymczasem “miastko święte”, a Boga jak nie było tak nie ma. Przynajmniej w obszarze jego boskich interwencji, z których niegdyś słynął, co zostało w makabryczny sposób opowiedziane w Starym Testamencie. Może to i lepiej, bo ilekroć Bóg interweniował bezpośrednio w życie ludzkości, tylekroć kończyło się to dla niej globalnym lub lokalnym nieszczęściem. A to spłonęło miasto, a to morze wystąpiło z brzegów, a to przemówił Pan Bóg do człowieka i podżegał go dość skutecznie do zbrodni na własnym dziecku. (...)"

"(...) A skoro już mowa o przodkach to zdałem sobie sprawę, że wpływ formacyjny na mnie jako chłopaka w wieku nastoletnim miała przede wszystkim moja babka Ligia - matka mojego ojca, “hrabianka”, panienka z “dobrego domu” - że język francuski, lekcje fortepianu, przestronne mieszkanie w reprezentacyjnej kamienicy w miastku, że ojciec oficer, ordynans i służba, że ciągną się za oknem ogrody po horyzont, a w tych ogrodach i korty tenisowe i kwiaty i zieleń szumiących koron drzewostanu. Ligia snuła rodzinną opowieść, w której majaczyły ziemiańskie tradycje, inteligencki etos i wszelkie możliwe nierówności klasowe, co naturalnie w niczym mi nie przeszkadzało i wciąż właściwie nie przeszkadza. A przecież pokolenie naszych dziadków, to było pokolenie niosące na swoich barkach wojenne doświadczenie i śmierci rodzinnych mam w systemie całe zatrzęsienie. Umierała w Auschwitz siostra Ligii kładąc głowę za pomoc częstochowskim Żydom uwięzionym w getcie, umierały bliźnięta po stronie rodziny mojej matki, umierały siostrzyczki, gaśli braciszkowie. Którejś przedwojennej wigilii czteroletni braciszek matki mojej matki umiera z palcami małej dłoni wplecionymi w warkocz swojej siostry, która za pięćdziesiąt lat zostanie moją babką Danielą i z nią spędzę pierwsze lata dzieciństwa i tylko mój dziadek - ojciec ojca - cudem przetrwa dwa nazistowskie kacety uchodząc z życiem z Gross Rosen, a później z Buchenwaldu, gdzie stawał na tym samym placu apelowym, co noblista Imre Kertesz, który był tam więziony w dokładnie tym samym czasie. W niczym nie przeszkodzi to mojemu dziadkowi po kres życia pozostawać zapiekłym antysemitą podczas gdy jego wnuk - ja we własnej osobie - zgłębiał będzie mechanizm Zagłady, prowadził z tej Zagłady warsztaty dla młodzieży i pisał o tym wiersze. Taki Dybuk. Widocznie natura dąży do równowagi, szuka harmonii i koniec końców niesie odkupienie - win własnych i win cudzych. Taka droga. (...)"

"(...) Od kiedy więź chłopców z ojcami została zerwana wskutek m.in. rewolucji przemysłowej, oderwania mężczyzn od pracy we własnych gospodarstwach czy zakładach rzemieślniczych - ojcowie poszli do fabryk, a chłopcy zostali z matkami, ciotkami, siostrami. To oczywiście gigantyczne uproszczenie, ale ten proces opisywany był wielokrotnie w literaturze przedmiotu. Daruję sobie cytaty i lewarowanie się cudzymi nazwiskami. Tak czy inaczej to, co wydarzyło się na poziomie życia społeczeństw sprowadza się do tego, że kobiety zgodnie lub wbrew swojej woli pozostawione zostały na pastwę konieczności poświęcenia się niemal w pełni wychowaniu dzieci, w tym oczywiście wychowaniu swoich synów. Chcę żeby to wybrzmiało - ten obowiązek wynikał również z wycofania się z tego obowiązku przez mężczyzn, bo przecież kobiety od dziesięcioleci pracują również zawodowo na równi z mężczyznami, więc w rzeczywistości wykonują obowiązki na co najmniej dwóch etatach. Ale w tym miejscu nie mam zamiaru opowiadać o tym, o czym napisałem stron setki zanurzając się po czubek głowy w feminizmie, który przez lata wyznaczał wektor dla mojej opowieści o świecie. Dziś nie wiem czy to było dobre czy złe - na przykład dla mojego syna - ponieważ syn powinien mieć jedną matkę i lepiej żeby ojciec pamiętał o tym, że nią nie jest i że jako mężczyzna przychodzi do swojego syna z zupełnie inną energią i inną historią, którą powinien postarać mu się mądrze opowiadać. Więc jeśli tego ojca (tych ojców) brakuje, bo śpią głęboko w swoich “męskościach”, swoich “ojcostwach” zdając się w pełni na czułość, opiekuńczość matek, oddają również swoich synów w objęcia energii, która tym chłopcom nie pomoże stawać się mężczyznami. (...)"

"(...) wprawdzie ta drobna dolegliwość z Androidem nie uzasadnia skali refleksji, ale pomyślałem sobie jak bardzo wisimy na “cyfrowym włosku”. Z perspektywy systemu stajemy się “cyfrową notatką o nas samych”. Nasza tożsamość w coraz większym stopniu wyprowadzana jest do sieci, a sieć jest kapryśna, sieć znajduje się poza naszą kontrolą, tyle że od sieci niemal wszystko zależy. Ile pieniędzy znajduje się dzisiaj w moim portfelu? Jaką sumą dysponuje zapis cyfrowy legitymujący się moim imieniem i nazwiskiem? Mój portfel jest dzisiaj pusty. Natomiast na wszystko, co posiadam na rachunku bankowym umówiłem się z bankiem. Umówiłem się z bankiem na ciąg liczb, który stanowi moje oszczędności. W moim przypadku to są śmieszne sumy, ale są tacy, których “cyfrowe ciągi” są mocne jak ciąg alkoholowy miliona Bukowskich, Hemingway’ów i Jerofiejewów. A przecież tego nie ma. To jest powietrze, które nawet nie pachnie pieniędzmi. To jest ogromne NIC zawieszone w próżni, bo przecież tak niewiele trzeba, żeby to wszystko zniknęło i Elon Musk był bezbronny w równym stopniu, co moja sąsiadka, której pierwszą cyfrą emerytury wciąż jest cyfra jeden. Więc jak to wszystko kiedyś pierdolnie, a pierdolnie, to już się z tego nie podniesiemy. Więc może zamiast uczyć dzieci języków programowania, kodowania i pisania aplikacji warto nauczyć ich rolnictwa i tego jak przeżyć noc w lesie. To nie jest wykwit apokaliptycznej wizji. To są przydatne umiejętności, które pozwalają przeżyć, bo z całą pewnością cywilizacyjnie zmierzamy w kierunku, w którym takiej gwarancji nie da nam już sieć. (...)"

"(...) Od kilku dni przebywam w rzeczywistości kwantowej ponieważ przebywanie na poziomie cząstek wydaje mi się dużo bardziej interesujące niż funkcjonowanie na poziomie jakichkolwiek całości. Bywa bowiem tak, że lepiej jest dla człowieka, kiedy część spraw wydarza się poza horyzontem zdarzeń i żadna informacja stamtąd nas nie dogoni. Więc spędzam późne wieczory głowiąc się nad rzeczami, nad którymi nie muszę się głowić, a głowię się obecnie nad lekturą napisaną w zasadzie prostym językiem. Nie wiem skąd we mnie jeszcze ta potrzeba, bo przecież bliżej mnie znajduje się dziura w przysłowiowej dupie niż jakakolwiek inna czarna dziura, ale szukam sobie w czasie i przestrzeni takich stref, które potrafią mnie jeszcze intelektualnie ożywić, a niestety większość literatury, z którą spotykam się na co dzień, nie posiada już takich właściwości. Efekt tego jest taki, że zamęczam później Wi tym czego się dowiem o świecie miliardy razy mniejszym niż łepek od szpilki, a czynię to podczas naszych wspólnych spacerów, które trwają najczęściej około dziewięćdziesięciu minut. Wi utrzymuje, że to jest wyjątkowo ciekawe i słucha z wyraźnym zainteresowaniem, a mnie się gęba nie zamyka i tak sobie maszerujemy przez miastko, więc jeśli to nie jest splątanie kwantowe, to znaczy, że mam w życiu więcej szczęścia niż mogło mi się wydawać. (...)"

"(...) To już rok od dnia, w którym zdecydowałem się prowadzić ten dziennik. “Fikcje” miały być i są w pewnym stopniu odpowiedzią na “Wszystko na sprzedaż”, które w założeniu było dziennikiem pornograficznym. Oczywiście w znaczeniu afektywnym. “Fikcje” wciąż starają się panować nad informacją, chociaż przychodzi im to z coraz większym trudem. Nic na to nie poradzę. Mogę jedynie próbować unieść swoją “naturalną” skłonność w tej formule, która zostawia dla niej znacznie mniej miejsca. “Wszystko na sprzedaż” żywiło się mną wampirycznie, a ja dokarmiałem tę narrację wplątując w nią “Bogu ducha winnych” ludzi i robiłem to z rozkoszą. Wdzięczna to była formuła, która niestety miała w sobie potencjał lawiny, która czeka jedynie żeby móc się osunąć i zabrać ze sobą wszystko to, co zostanie pod nią pogrzebane. I rzeczywiście tak się stało. Więc to już rok od kiedy wygrzebałem się spod gruzów, a w zasadzie od kiedy zacząłem się spod nich wygrzebywać. (...)"

"(...) Na szczęście są spacery. Powrót do nich jest dla mnie zbawienny. Nic tak nie porządkuje myśli jak rytm własnych kroków i oddech, który przyspiesza, żeby następnie wyrównać się i napędzać krew, która roznosi tlen do kończyn. Idę więc, a w słuchawkach ktoś opowiada mi o splątaniu kwantowym i o cząsteczkach, które komunikują się ze sobą determinując wynik eksperymentu niezależnie od tego, czy odbywa się on jednocześnie w miastku, Los Angeles czy w Tokio. Bo jest w przestrzeni taki chochlik, który kpi sobie z naszego opisu rzeczywistości i to mnie nie przestaje fascynować, bo jest w kwantach więcej poezji niż na stronach niejednego lirycznego debiutu. Zdarza się, że i pierwszego i drugiego nie rozumiem w równym stopniu, ale ten pierwszy powinien istnieć niezależnie od wszystkiego, natomiast nadprodukcja tomów wierszy, to jest plaga tego kraju. (...)"

"(...) Swoją drogą, co musi się wydarzyć w czyjejś głowie, żeby z filmu oryginalnie noszącego tytuł “Good Will Hunting”, zrobić “Buntownika z wyboru”. A przede wszystkim, czy istnieją jacyś buntownicy “nie z wyboru”? Czy bunt nie jest wyborem co do zasady. Czy można buntować się nie dokonując wyboru zmierzającego w kierunku buntu? Czy można zbuntować się niechcący, mimochodem, przez przypadek, przez pomyłkę lub wbrew sobie? Być może. Ja natomiast stał będę na stanowisku, że każdy buntownik jest buntownikiem z wyboru, więc umieszczanie słowa “wybór” obok słowa “buntownik” jest masłem maślanym, tym samym przez to samo, czy jeśli ktoś woli - głupotą. (...)"