Jarek Holden

„Czy wielkość w literaturze wciąż jest możliwa?" - pytała niegdyś Susan Sontag. Po lekturze „Zapomnianych” stanowczo stwierdzam: - TAK!

Lepiej wydać przysłowiowe 10 złotych na książkę niż setkę wódki. Uwierzcie mi. Coś o tym wiem.

Wspaniała proza, nieoczywista poezja. Liryka miesza się z epiką. Aż mnie korci, by przy użyciu tego fragmentu napisać wiersz; zapożyczony garnitur słów.

Męskie losy są powtarzalne, jakby wszystko działo się punkcie ksero. Pisarz stara się uciekać od stereotypów, jednak to niemożliwe. W literaturze pięknej tak wiele było, że unikanie powtórek wydaje się wręcz niemożliwe. Wspomnienia, bo tym głównie zajmuje się prozaik, mają ułomną moc. Chyba że to Sandor Marai. Chyba że to „Żar”!

„Zsunęła się z krzesła” – Matka, ale (do cholery!) nieistotne kto, sama frazeologia jest tak ujmująca, że książkę chce się przeczytać, jeść, połykać, chłonąć. Zatrzymać dla siebie. A potem czytelnik nie ma już wyjścia. Wciągnęło mnie to czytanie do spodu.

Książka podzielona na trzy, przez trzy. Na przed emigracją, potem dorastanie, dojrzewanie we Francji, by przeskoczyć mocno i wyraźnie np. do Chin lub nad Bosfor.

Ta proza (na razie) nie podlega (mojej) punktacji. ŻADNYCH ósemek, piątek, dziesiątek. Muszę to przeczytać kolejny raz i znowu, znowu.

Przeczytałem „Trudne miłości” z dużą pokorą. Bo to pisanie, bo to czytanie to pewnego rodzaju misterium.

Marudzenie Dobrego ze Złym. Gadki szmatki codzienności. A jednak pozorny pamiętnikarski styl uznaję za pomocą dłoń wyciągniętą do czytelnika. Tom to obszerny. Nie to, tamto. Zatem przygotujcie się na rollercoaster. Ale czy jest coś lepszego od zabawy dźwiękami, które wydają słowa?!

Suspens. Okładka. Magdalena Abakanowicz i Abakan Red,1969. Takie otwarcie powoduje, że stajemy się, natychmiast, uczestnikami poważnej fabuły. Ta czerwień. Ta czerń. Krew i kir.

„Kalendarz wieczności” – faktura tekstu dawnego. Fale dygresji stanowią o sile tej epiki. Trzy książki w jednej. Nawet na moment nie można stracić czujności, bo Wasyl Machno (niby) porzuca wątki, a potem – niczym taranem – przywołuje fakty, które miały miejsce sto stron wcześniej.

Paweł Orzeł pisze o tumulcie, ale nie o tłumie. Takich „książeczek” nie wydaje się dla tłumów, ale także nie dla siebie. Dla osobności, dla kilkunastu czytaczy, pogłębiaczy, poszukiwaczy. Tak, jestem w tym gronie! Dołączycie?